Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
1.Państwo,Kościół,wiara:reformacjawpaństwachnordyckich…
przezduńskąszlachtę,aleteżostatecznyrozpaduniikalmarskiej.Odtego
momentuażdopoczątkuXXw.Europanordyckatozaledwiedwiemonar-
chie
1
:połączonezesobąDaniaiNorwegia,wrazzIslandią,Wyspami
Owczymi,GrenlandiąorazksięstwamiSzlezwik-Holsztynwzachodniej
częściregionu,postroniewschodniejzaśSzwecjaześciślezintegrowaną
prowincjąFinlandią
2
.Norwegia,zbytsłabapodkażdymwzględem,bypójść
wśladySzwecji,zostałajednocześnieinkorporowanadomonarchiiduńskiej
jakojejprowincja,byłaponadtosilnieeksploatowanaekonomicznieprzez
duńskąmetropolię.Staranosięjednakzachowaćodrębnośćtradycyjnych
norweskichinstytucjiprawnychorazkościelnych
3
.
Niemalwkażdymztychprzypadkówkontekstemwydarzeńbyłatakże
kwestiarecepcjiwSkandynawiiideiprotestanckich.Luteranizmpojawiłsię
wduńskichczęściachSkandynawii(Jutlandia,Fionia,Zelandiaiwówczas
jeszczeduńskaSkania)wlatachdwudziestychXVIstulecia,podchwy-
conyzwłaszczaprzeznękanychdaninamiipodatkaminarzeczKościoła
mieszczanichłopstwo.Napoczątkulattrzydziestychnierazdochodziło
doaktówprzemocywobecmnichów(główniewypędzanie)orazniszcze-
niawizerunkówświętychwduńskichkościołach.Formalnewprowadzenie
wiaryluterańskiejdokonałosięwDaniiszybko,wzasadziebezkrwawo,
iniemalwformiezamachustanu:ChrystianIII(ur.1503,1534-1559),
dążącdoumocnieniawładzycentralnej,aprzedewszystkimdozajęcia
należącejdoKościołaziemiizniesieniawszelkichpodatkównarzecz
Kościoła,w1536r.poprostuuwięziłwszystkichduńskichbiskupów.Dało
tomonarsze,łączniezezniesieniemarcybiskupstwaiobwołaniemsięgłową
Kościoła,znaczniesilniejsząpozycję.Daniapozostałarespektującąprawa
dynastycznemonarchiąelekcyjną,aporozumienieChrystianaIIIzeszlachtą
umożliwiłounowocześnienieadministracjicentralnejorazpowołanieprzez
1
Układgeopolitycznywregionienordyckimzmieniłsięwtymokresiejeszczeraz
wskutekwojennapoleońskich,gdyNorwegiazostałaoderwanaodDaniiipołączonaze
Szwecjąuniąpersonalną(1814).
2
Pomijamwtymmiejscunależącedomonarchiiduńskiejzamorskieposiadłości
kolonialne(faktoriehadlowewAfryceorazwIndiach,atakżewyspykaraibskie)jakonie-
stotnedlatematu.Podkreślićjednaknależy,żeDaniaczerpałaztychmaleńkichposiadłości
kolonialnychogromnezyski,zarównosprowadzająccukiertrzcinowyistającsięgłównym
wEuropieproducentemcukru,jakiuczestniczącwwielceintratnymhandluwtzw.trój-
kącieatlantyckim,m.in.niewolnikami.FaktorieafrykańskieiindyjskieDaniasprzedałajuż
napoczątkuXIXw.,natomiasttrzywyspykaraibskiekupiływ1917r.StanyZjednoczone.
Statuskoloniiażdo1953r.miałaGrenlandia,uchwalonawówczasnowakonstytucjanadała
wyspiestatusintegralnejczęścimonarchiiduńskiej.
3
Więcejnatentematzob.K.Szelągowska,MyNorwegowie.Tożsamośćnarodowa
norweskichelitwczasachnowożytnych,Kraków2011,s.74-98.
