Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
LewSzestow,Kierkegaardifilozofiaegzystencjalna
Sokratesa,trudnoniezauważyćnieustannychpowrotówiodniesieńdobiblijnej
przypowieściodrzewiepoznaniadobraizłaorazwabiącychsłówkusiciela:itak
jakBógbędzieciewiedzieć.ZnaczniewięcejnatematSokratesaijegofilozofiimo-
żemydowiedziećsięzdziełKierkegaarda3.Zadziwiającejestto,żetenduńskifi-
lozofuważaSokratesazanajwiększyfenomenwhistoriiludzkości,zanimnaeu-
ropejskimhoryzonciepojawiłasiętajemniczaksiążkaznanajakoKsięga,tj.Biblia.
Odzaraniadziejówmyślludzkąabsorbowałproblemupadkuczłowieka.Od-
czuwano,żeniewszystkojestwporządkuzeświatem,anawetwięcej,żejest
wnimcośzłego;uważano,ituprzytoczęsłowaSzekspira,że:»Cośsiępsujew
naszympaństwieduńskimfl4.Podjętowięcintensywnestarania,żebywyjaśnić,skąd
wzięłosięzło.Wtymmiejscunależywspomnieć,żegreckafilozofia,taksamojak
innefilozofie,włączającwtofilozofięDalekiegoWschodu,udzielaodpowiedzina
topytanie,leczjestonasprzecznaztym,cozawartowjednejzprzypowieściKsięgi
Genesis.Anaksymander,jedenzpierwszychwielkichfilozofówgreckich,wjednej
zeswoichpracnapisał:»Skądrzeczybiorąswójpoczątek,tammusząteżprzepa-
dać,zgodniezkoniecznością;musząbowiempłacićkaręizostaćosądzonezaswą
nieprawość,wzgodziezporządkiemczasufl5.TamyślAnaksymandraprzenika
rozdział-ProblematSokratesa,wktórymdefinitywnieopisujeSokratesajakodekadentaijakosymp-
tomupadku:»DécadenceSokratesaprzejawiasięnietylkostwierdzonemprzezeńrozpasaniemianar-
chiąinstynktów:świadczyoniejrównieżprzerostpierwiastkalogicznego(...).(...)Gdyczujesię
potrzebęobwołaniarozumutyranem,jaktouczyniłSokrates,toniemałemusizagrażaćniebez-
pieczeństwo,iżcośinnegostaniesiętyranem.Wrozsądkuwidzianopodówczaszbawcę,ani
uSokratesaaniujego«chorych»niebyłrozumrzecząwyboru,byłotoderigueur,byłtoostatni
ichśrodek.Fanatyzm,zjakimcałemyśleniegreckiegarniesiędorozsądku,świadczyopołożeniu
bezwyjścia:znajdowanosięwniebezpieczeństwie,wybórbyłtylkojeden:albozginąć,albobyć
rozumnym-doabsurdu...fl.F.Nietzsche,ZmierzchBożyszcz.Czylijakfilozofujesięm³otem,
przeł.S.Wyrzykowski,WarszawaMCMV-MCMVI,s.15-16,19.
3KierkegaardpoświęciłSokratesowiswojądysertacjędoktorską,którązatytułowałOmbegre-
betIroni(16lipiec1841).[Zob.wydaniepolskie:S.Kierkegaard,Opojęciuironiiznieustaj¹cymod-
niesieniemdoSokratesa,przeł.A.Djakowska,Warszawa1999].Doktoratten,jakpowiadaznawca
filozofiiKierkegaardaFrithiofBrandt,jestnadzwyczajny,nietylkoskutkiemwyjątkowejostrości
dialektycznej,alerównieżiskrzącegorozumowaniaijasności.Kierkegaardsamprzezsiebiebyłmi-
strzemironii.DoskonalebyłpoznajomionyzdziełamiPlatona,Arystofanesa,Ksenofonta.Znał
wreszcieniemieckąliteraturętraktującąoPlatonieiSokratesie.Jegotezawszakżeniedotyczyła
jedynieSokratesa,leczrównieżironiiromantycznej,wyrażonejwruchuNiemieckichRomanty-
ków,takichjak:L.Tieck,F.Schlegel,K.W.F.Solger.Ponadtownapisaniudysertacjitowarzy-
szyłaKierkegaardowiniemałaznajomośćfilozofiiG.W.F.Hegla.Opojęciuironiinatrwałeweszło
dokanonustandardówopracowującychmyślantyczną.ZadaniewydzieleniazpismPlatonamyśli
SokratesazostałouKierkegaardauwieńczonesukcesem.Zob.F.Brandt,S
ø
renKierkegaard,Co-
penhagen1963,s.19-20.
4W.Szekspir,Hamlet,przeł.J.Iwaszkiewicz,w:tenże,Dwanaściedramatów,Warszawa1999,
t.II,s.455(akt1scena4).
5Anaksymanderżyłok.610-546r.p.n.e.nawyspieSamos.Jegopowiedzenieuchodzizanajstarszą
sentencjęzachodniegomyślenia.TakprzekładajemłodyNietzschewrozprawie,którejrękopis
