Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ewolucjarolikobietywobronnościkraju
35
podporządkowanie,łagodność,piękno,czyliwszystkieteprzymioty,którepozo-
stająwopozycjizudziałemwwalce.Stądteżniejednokrotniekobietyprzybiera-
łymęskieodzienieorazmaskowałycechypłciowe,abymócuczestniczyćwdziała-
niachbojowych.JaktotrafnieokreśliłStefanMajchrowski,D(ł)Polka,jeślibierze
dorękibroń,czynito«zaparłszysięswegokobiecegopowołaniaicharakteru»”12.
PróbującprzechytrzyćówczesnekonwenansespołecznePolski,zgłaszały
sięwszeregiwalczącychoddziałówwmęskimprzebraniu.Zprzekazówwyni-
ka,żejużwokresiekonfederacjibarskiej(1768-1772)kilkakobietwtakispo-
sóbuczestniczyłowwalkach.SpośródnichzachowanotylkonazwiskoTeofilii
Morawskiej13.
Zokresupowstaniakościuszkowskiegodlapotomnychpozostawionowzapi-
sietrzynazwiskakobiet,tj.TekliLubieńskiej,następnieAnieliWęgorzewskiej
orazJoannyŻubrowej.Tęostatnią1812r.odznaczonoSrebrnymKrzyżemVirtuti
Militarizaodwagęibohaterstwożołnierskie.Służyławjednympułkuzmężem,
podającsięzajegomłodszegobrata-Jana14.
Jeślipunktrozważańprzeniesionyzostanienapowstanielistopadowe,toprzy-
znaćmożna,żeztegookresuzachowałosięjużparęnazwiskkobiet,któreorę-
żemwspieraływojsko.WśródnichwymienićmożnaBarbaręCzanowską,Walerię
Dębicką,MariannęGórską,JózefęMusakowską,TeklęSobolewską,Magdalenę
Wojciechowską,MariannęDembińską,ZofięKodrębską.Przetrwałytakżeprze-
kazyokobietachsłużącychnaLitwie,gdziemiałouczestniczyćaż11ochotni-
czek15.Wczasiepowstanialistopadowegotrzykobietydoczekałysięodznaczenia
orderemVirtutiMilitari16.
BarwnąpostaciąbyłaZofiaKuderska,którasłużyłapodnazwiskiemWańko-
wicz,pełniącrolęadiutantaJanaSkrzyneckiegoijakoWańkowiczzostałaodzna-
czonakrzyżemVirtutiMilitari17.Przykłademniezłomnościpowstańczejjesttak-
żeJózefaKluczycka,którawstąpiławszeregipowstańczew1831r.jakoJózef
Kluczycki.PoupadkupowstaniawyjechaładoFrancjiidziałaławpolskimśro-
dowiskuemigracyjnym.Następniezgłosiłasiędosłużbywwojniekrymskiej
w1.PułkuDywizjiKozakówSułtańskich18.
NajbardziejjednakznanąpostaciąztegookresujestEmiliaPlater.Wmęskim
przebraniustanęłanaczeleniewielkiegooddziałupowstańcównaLitwie,cobyło
12S.Majchrowski,Niezwykłepostaciezczasówpowstanialistopadowego,Warszawa1984,
s.195-196.
13D.Wawrzykowska-Wierciochowa,dz.cyt.,s.138.
14Tamże,s.180-237.
15A.Barańska,dz.cyt.,s.293-301.
16D.Wawrzykowska-Wierciochowa,dz.cyt.,s.223.
17A.Barańska,dz.cyt.,s.248.
18NapodstawiefilmuKobietywhistoriiPolski–część4–JózefaRostkowska,https://www.
youtube.com/watch?v=U-xZufyZhxE(22.10.2017).
