Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PrzedmowadotomuIV
sejmosobyspisaćrozkazujemy”.Obakodeksynieodegrałyjednakwiększej
roli;kodeksZamoyskiegospotkałsięzesprzeciwemduchowieństwaimagnate-
rii,akodeksStanisławaAugustaograniczonyzresztątylkodoprawakarnego
upadłzpowodówczystopolitycznych.Zdzisiejszejperspektywy,zoczywis-
tychwzględów,trudnoimtakżeprzypisaćjakiekolwiekistotneznaczeniejury-
sprudencyjne.
WPolscewwiekuXIXprawoprywatnerozwijałosięikrzepłowrazzpra-
wamizaborców.Powstałyzasadniczotrzyporządki,wszystkiemająceswe
korzeniewKodeksieNapoleona(CodeNapoléon),obowiązującymnaziemiach
centralnychpozostającychpodwpływemRosjiiwwielupunktachznim
zbieżne,chociażkształtowaneirozwijającesięwedługwłasnychreguł,tra-
dycjiipotrzebnietakjakonnowoczesneiUprzyszłościowe”.Naziemiach
zajętychprzezMonarchięAustro-Węgierskąod1812r.funkcjonowałkodeks
cywilnyaustriackiz1811r.(AllgemeineBürgerlicheGesetzbuch),tylkokilkalat
młodszyodKodeksuNapoleona,niecojednakstaroświecki,kazuistyczny,
znaturypostfeudalnyiprzeztodośćdalekiodrodzącegosięwłaśnieliberal-
negokapitalizmu.ZkoleiwNiemczech,wcesarstwieprzewodzonymprzez
dynastiępruską,obowiązywałkodekscywilnyniemiecki,układanyponad
20lat,uchwalonyw1896r.iwprowadzonywżyciew1900r.Kodeksszeroko
czerpałzkodyfikacjifrancuskiejiaustriackiej,byłjednakdziełemUciężkim”
inazbytszczegółowym,coznacznieutrudniałojegopercepcjęistosowanie.
Dodzisiajpodkreślasięnatomiasttowarzyszącąjegotworzeniustaranność,
wiernośćzastosowanymkonstrukcjomteoretycznymorazwzględnąnowocze-
sność.
Trzebawspomniećtakżeoziemiachwschodnich,niewchodzącychwskład
KrólestwaPolskiego,gdzieobowiązywałoprzestarzałepraworosyjskie,zawarte
przedewszystkimwczęściItomuXZwoduPraw,atakżeoSpiszuiOrawie,
pozostającychpoddziałaniemprawawęgierskiego.Rodzimąpróbąkodyfika-
cyjnąpodjętąwwiekuXIXbyłzamiarustanowieniakodeksucywilnegoobo-
wiązującegowKrólestwieKongresowympowstałanawetpierwszaksięgatego
kodeksujednakwrazzupadkiempowstanialistopadowegozamiartenzostał
poniechany.
PoodzyskaniuprzezPolskęniepodległościjużw1919r.powołanoKomisję
Kodyfikacyjną,którejzadaniembyłoujednostajnienieprawodawstwaorazjego
unifikacja.Naplanpierwszyposzłoprawocywilne,gdyżnajegoobszarzebyło
stosunkowonajmniejróżnicmiędzydzielnicowych,apozatymistniałapilna
potrzebaunormowaniastosunkówgospodarczych,azwłaszczaeliminacjilicz-
nych,niesprzyjającychrozwojowiinteresówlokalnychorazpartykularyzmów.
WłonieKomisjiodsamegopoczątkuścierałysiędwaodmiennespojrzenia
naprzyszłąkodyfikacjęogalicyjskie,aściślejkrakowsko-lwowskie,stosunkowo
liberalne,zuwzględnieniemwniezbędnymzakresiepojawiającychsięwówczas
postulatówsocjalnych,orazwarszawskie,hołdującemodnejwowymczasie
socjologicznejszkoleprawa.Zpunktuwidzeniadogmatycznegonatomiastcały
czaskonkurowałyzesobąkoncepcjeromańskaigermańska,uzupełnianepier-
wiastkamiprzenikającymizustawodawstwaszwajcarskiegoihiszpańskiego,
atakżeskandynawskiegoibałkańskiego.Nowekodyfikacjemiałybyćjednak
22