Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PRZEDMOWA
I.
Prawoprocesowecywilnejestczęściąprawapublicznego,awięcprawa
uwzględniającegointeresogółu,regulującegostosunkispołecznezpunktu
widzeniainteresuwspólnego.Jegoakcesdoprawapublicznegojestjednakswo-
isty,służyonobowiemtakżeanierzadkotencelmacharakterpierwszorzędny
ochronieirealizacjinormprawaprywatnego.Obecnośćwprawieprocesowym
cywilnympierwiastkówprywatnoprawnych,aniekiedyklasycznychinstytucji
prawaprywatnego(uznanie,ugoda,potrącenieitd.),jestzatemcałkiemnaturalna.
Różnybywatakżerozkładelementówinkwizycyjno-śledczychielementówkon-
tradyktoryjnych,czylistopieńtzw.publicyzacjiprocesu,jednakprocesjakocałość
orazwszystkiejegoinstytucjeiurządzeniazawsze,mimoniekiedyteleologicznej
niejednorodności,mającharakteriurispublici.Odgrywatoistotnąrolęprzyopi-
sie,objaśnianiuistosowaniutychinstytucji,atakżeprzywykładniirozstrzyga-
niupowstającychwpraktyceproblemówjurydycznych(prawnoprocesowych).
Niebagatelneznaczeniemajątakżeaspektyhistoryczne,awięcsięganiewstecz,
doźródełposzczególnychinstytucji,rozpoznawaniecelówiprzyczynpowodu-
jącychichpowstanie,ustalanieroli,jakąodgrywały,orazśledzeniefazrozwoju,
któremupodlegały.
Źródełprawaprocesowegocywilnegowjegonowożytnym,współczesnym
kształcienależyposzukiwaćuzaraniawiekuXIX.Wśladzakodeksamicywilnymi
KodeksemNapoleonaz1804r.,kodeksemcywilnymaustriackimz1811r.oraz
kodeksemcywilnymniemieckimz1896r.zaczęłypowstawaćkodeksypostę-
powaniacywilnegowypełnionenormamigwarantującymiskutecznąrealizację
prawprywatnych.Wwynikuuwarunkowańhistorycznychnaziemiachpolskich
obowiązywałokilkaporządkówprocesowych,narzuconychprzezzaborców,osa-
dzonychnawspólnychfundamentach,aleróżniącychsięcodozasadiposzcze-
gólnychrozwiązańnormatywnych.Odmiennościwynikałyzwieluprzyczyno
zróżnicworganizacjisądownictwa,ztradycji,zdecyzjiimperatoraorazzdorobku
doktrynalnego.
Ocharakterzeporządkuprocesowegozasadniczozawszedecydowałydwa
kryteriaobalansmiędzyelementamikontradyktoryjnościiinkwizycyjnościoraz
osnowa(typ)środkówzaskarżenia.Spoglądającwstecz,naostatniestulecie,
możnastwierdzić,żewpaństwachdemokratycznychkształtującychspołeczeń-
stwoobywatelskieorazedukującejewpoczuciuodpowiedzialnościzawłasne
działaniaprocessądowyodznaczałsięprzewagąelementówkontradyktoryjności
(sporności),natomiastelementyzasadyśledczejdominowaływpaństwachtotali-
tarnychlubautorytarnychalbotych,wktórychzinnychpowodówzaznaczałasię
omnipotencjapaństwa.Liniępodziałumiędzysystemamiśrodkówzaskarżenia
25