Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
MarekPiechota
lenietrafiłdonaszychsłownikówizbiorowejświadomości,agdyjużtrafił,ze
zdumiewającąniefrasobliwościąniebyłbyprzypisywanydojęzykahiszpańskie-
go,bezwzględunato,wjakiejformiezapisupojawiasięwilustrującychhasło
auto‑da‑fétekstachliterackich.
SłownikjęzykapolskiegoSamuelaBogumiłaLindegozpoczątkówwiekuXIX
(t.1-6,Warszawa1807-1814)nieodnotowujejeszczeauto‑da‑féwżadnejposta-
ci,widocznieautornieznalazłodpowiedniegoliterackiegobądźpiśmienniczego
świadectwaużyciategozwrotu.Słowniktzw.warszawskizkońcategowiekupo-
dawałjuż:nautodafe-nieodm.aktwiary,egzekucjawyrokuInkwizycji,spalenie
żywcemnastosie”2iilustrowałdefinicjęniezbytzręczniedobranymcytatem
zpoematuBeniowskiSłowackiego,wzmienionejzresztąwstosunkudozastoso-
wanejprzezpoetępisowni.
WnowszymSłownikujęzykapolskiego,opracowanympodredakcjąWitol-
daDoroszewskiego,pozaadnotacją,iżakcentowaćnależytenzwrot(wzapisie
autodafe-jakojednosłowo,bezdywizów)naostatniąsylabę,widzimyzwię-
złądefinicję:nwczasachwalkreligijnychuroczystewykonaniewyrokusądu
inkwizycji,skazującegoheretykalubdziełaheretyckienaspalenienastosie”3
orazdwietekstoweilustracjeznaczeniadotyczącegoegzekucjiwykonanejna
człowieku4inaksiążce,araczejnawierszachwpostacirękopisu,tymrazem
udokumentowanecytatemzPodróżydoZiemiŚwiętejzNeapoluSłowackiego.
Usilneposzukiwanieegzemplifikacjiinnejniżwpoprzedzającychedycjętego
dziełasłownikachdałorezultatraczejwątpliwejwartości,gdyżujęcieterminu
wromantycznympoemaciedygresyjnymmacharakterzdecydowaniemeta-
forycznyiżartobliwyzarazem,niedotyczypaleniaksiążekzewzględunaich
heretyckątreść:drugoplanowapostać(PieśniIIIStatekparowy),npangraf”,
unicestwiaconajmniejrówniedrugorzędnejwartościwłasneitowszystkie
tekstypoetyckie,ponadtoczynnośćta(wykonywanaregularniencodzień”)od-
nosisiędoświataprzedstawionego,fikcjiliterackiej,poetyckiejkreacji,niedo
rzeczywistościhistorycznej,autentycznegoauto‑da‑férealnienapisanejiwy-
danejksiążki.
Nanaszymgruncie,wWilniewroku1581,jezuicirzeczywiściespaliliwiele
ksiąguznanychzazagrażającewówczaskatolicyzmowi,cozresztąspotkałosię
2Słownikjęzykapolskiego.Red.J.Karłowicz,A.Kryński,W.Niedźwiedzki.T.1.War-
szawa1900[właśc.Warszawa1952-reprint],s.72.
3Słownikjęzykapolskiego.Red.W.Doroszewski.T.1.Warszawa1958,s.254.
4nTego[…]oskarżononasejmier.1693obluźnierstwoichcianospalićnastosie,jakoskar-
żonegowr.1689oateizmszlachcicaŁyszczyńskiego.RazjedynyudałosięwPolscedokonać
autodafe,leczporazdrugisztuczkazawiodła”(ibidem,s.254).Cytatpochodzizksiążki:A.Śli-
wiński:JanSobieski.Warszawa1924.JakpodajeJanuszTazbir,KazimierzaŁyszczyńskiegojed-
nakniespalono,ajedynienściętowWarszawie”,właśnienzaateizm,uważanywówczasprzez
wszystkiewyznaniazazbrodnięgodnąnajsurowszejkary”(J.Tazbir:Pracewybrane.T.1:Pań‑
stwobezstosówiinneszkice.Kraków2000,s.237).
