Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nazywamysystememwartości.Najczęściejjednak
poszczególniludzieigrupyspołeczneprzyjmująwartości
międzysobąniezgodne,preferencyjnienieuporządkowane.
Czynnikiemwyznaczającymzachowanialudzisąobo-
Normy
wiązującewdanymspołeczeństwienormypostępowania,to
postępowania
znaczywypowiedzi,któreokreślonymosobomalbozespołom
osób(adresatomnormy)wskazują,jakpowinnysięzachować
wokreślonychokolicznościach.Normapostępowaniamoże
więcwyznaczaćkomuśobowiązekudzielaniapomocyosobie
znajdującejsięwpotrzebie,możezakazywaćkrzywdzenia
innychludzi,możenakazywaćrejestracjępojazdówmechanicz-
nychczyzakazywaćparkowaniasamochodupozamiejscami
dotegoprzeznaczonymi.Owenakazyczyzakazydotyczą
tylkotakichzachowań,którychzrealizowaniezależyodwoli
adresatanormy,niejestbowiemsensownenakazywanielub
zakazywaniekomuśtego,coodjegowoliniezależy,jakna
przykładzachowaniaodruchowe.
Jakaśnormapostępowaniamożebyćuznawanazaobo-
Obowiązywanie
wiązującąztegowzględu,żeustanowiłjąktoś,komu
normy
przysługujewładzanadnami.Tego,ktostanowinormy
postępowania,nazywamynormodawcą,ajeżelistanowinormy
prawne—prawodawcą(zob.procesprawodawczy).Normo-
dawcąmożebyćpracodawcanakazującypracownikowiwyko-
nanieokreślonegozadaniaalboparlamentwyznaczający
obywatelomobowiązekuiszczaniapodatków.
Normapostępowaniamożebyćuważanazaobowiązującą
równieżzewzględunato,żeczynyprzeztęnormęnakazywane
oceniamydodatnio,aczynyprzeztęnormęzakazywane
—ujemnie.Norma,którąnatakiejwłaśniepodstawieuważa
sięzaobowiązującą,jestnormąuzasadnionąaksjologicznie.
Naprzykładuznajemyzaobowiązującąnormę,którazakazuje
krzywdzićinnychludzi,gdyżczynzakazywanyprzeztę
normęoceniamyjakozły.
Możebyćwreszcietak,żejakąśnormęuważasięza
obowiązującą,ponieważjestonafaktycznieprzestrzegana
przezjejadresatów(jestefektywna).
Normamożebyćuznawanazaobowiązującązwielu
względów.Możebyćnormąustanowionąprzezkogoś,ktoma
władzę,nakazywaćczyny,któresąpowszechnieocenianejako
dobre,azarazembyćnormąpowszechnieprzestrzeganą
wdanymspołeczeństwie.Winnychjednakprzypadkachmoże
33
