Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Rozdział1
narzędziawprocesieporozumiewaniasięstałsięważnymprzedmiotembadań
idyskusjinaukowych.Niesłusznebyłobyjednakprzypisywaniekompetencji
komunikacyjnejrolinadrzędnejwobeckompetencjijęzykowej,bowiemtadru-
gajestwzględnieniezależnaipełniodrębnefunkcje,wśródktórychnapierwszy
planwysuwasięzdolnośćreprezentowaniaświatawumyśle.
Kurcz(2005:33-34)identyfikujekompetencjęjęzykowązwiedząniejaw-
nąopartąnapamięciproceduralnej,awięcpamięciodpowiedzialnejzaprzy-
swajanieschematówdziałaniowych,takichjak:chodzenie,jazdanarowerze,
obsługaurządzeńtechnicznych,natomiastprzeciwwagądlaniejmabyćwie-
dzaświadoma-metajęzykowazwiązanazpamięciądeklaratywną,odgrywają-
cąważnąrolęwprocesieuczeniasię.Powiązaniepierwszegorodzajupamięci
zkompetencjąjęzykową,adrugiegozeświadomościąmetajęzykowąmaswoje
implikacje.Udowodniono,żepamięćproceduralnawprzeciwieństwiedode-
klaratywnejniekorelujezilorazeminteligencji,toteżnabywaniejęzykaprzez
dzieciwwarunkachnaturalnychjestwpewnejmierzeniezależneodrozwoju
poznawczego.Natomiastzwiedzymetajęzykowejzmuszonesąkorzystaćoso-
bydotkniętezaburzeniamijęzykowymi,atakżeuczącesiędrugiegojęzykapo
tzw.okresiekrytycznym,ponieważmająoneograniczonydostępdoutajonych
procedurkodowaniaidekodowaniamowy.
Kompetencjajęzykowajakorodzajzdolnościbądźpredyspozycjiwymyka
siębezpośredniemupoznaniu,dlategoteżstawiasięjąnierazwparzezperfor-
mancją(wykonaniem),realizacjąlubsprawnościąjęzykową.Ostatnizwymie-
nionychterminównależydonajczęściejstosowanychprzezwspółczesnychba-
daczyjęzyka.WedługStanisławaGrabiasa(1994:17)kompetencjaisprawność
językowatodwaobliczategosamegozjawiska.Wiedzapojawiającasięwumy-
ślepochodzizpraktycznychdoświadczeńwmówieniu,asprawnośćosiągana
bywanadrodzeinternalizacjiregułrządzącychjęzykiem.Naogółwiedzaoję-
zyku,zktórejkorzystamypodczasformułowaniawypowiedzi,jestniedostępna
naszejświadomości.Niemożemyobserwowaćaniwłasnych,anicudzychpro-
cesówjęzykowych.Zatemdoindywidualnejdiagnozykompetencjijęzykowej
dochodzisiępośredniopoprzezocenęczyjejśsprawnościwzakresie:reagowa-
nianabodźcewerbalne,nazywaniaobiektów,czynnościlubcech,operowania
środkamileksykalnymi,gramatycznymiistylistycznymi,budowaniaróżnego
typuzdań,analizowaniaikonstruowaniatekstów.
Objaśnieniawymagajeszczewprowadzonenakartachtejpracyrozróżnie-
niemiędzypojęciami:mowa,język,mówienie,aczasemzamienneichtrakto-
wanie.
Mowawtradycyjnymujęciujestdefiniowanajakoogółzjawiskzwiązanych
zposługiwaniemsięjęzykiem,języktosystemznakówiłączącychjereguł,
amówienieoznaczaaktwprocesieporozumiewaniasię,będącyjednocześnie
zjawiskiemfizycznymiczynnościąpsychofizjologiczną(deSaussure2002).
WedługLeonaKaczmarka(1982:36)mowatobudowanieiodbiórwypowie-
dzinapodstawiejęzyka,azatemwjejobrębiedasięwyróżnić4komponenty:
