Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
działań,któresameniesąobjętenakazami,lubzakazami.Zważywszynateiinne
możliwewątpliwości,możnapodjąćpróbęprzeformułowaniaomawianejtezy.
Wydajesiębowiem,żetocoFullerokreślamianemmoralności,możebyćzastą-
pionezdecydowanieszersząkategorią,ogółupowszechnychwdanymspołeczeń-
stwiesposobówpostępowaniawokreślonychsytuacjach.Tąnpraktykąspołeczną”
możnaobejmowaćwartościowaniaiopartenanichfaktycznedziałania,któresą
relewantnezarównozperspektywymoralności,aletakżereligiiizwyczaju.Za-
temprzeformułowanatezamożemiećnastępującebrzmienie:imwyższystopień
zbieżnościprawaformalnieobowiązującegozpraktykąspołeczną,tymmniejsza
potrzebazapoznawanialudziztreściąposzczególnychaktówprawnych.Wszak
pocopodejmowaćnp.akcjepopularyzacyjne,jeśliludzieitakprawaniełamią?
Jednakże,jakwspominanopowyżej(zob.1.3),faktupostępowaniazgodnego
zprawem,lecznieopartegonaznajomościjegotreści,niemożnatłumaczyćod-
działywaniemtegoprawa.Niejestbowiemspełnionywarunekkonieczny,lecznie-
wystarczającydlatakiegorzeczywistegofunkcjonowaniaprawawspołeczeństwie.
Mianowicie,niepowziętowiadomościojegotreści.
Fullerzdajesięniezauważaćtego,jakżeistotnego,problemu,jednaksamdale-
kijestodprzyznaniaracjiłatwonasuwającemusięwtymmiejscuhipotetycznemu
twierdzeniu:skoroprawoitakdziała,tomożezaprzestańmyjegopublikacjiiudo-
stępniania.Niemającżadnychzłudzeńcodopoziomuczytelnictwatekstówaktów
prawnych,uważa,iżnnawetjeślitylkojednaosobanastopodejmietrudzapozna-
niasięzprzepisamiprawnymi(ł),wystarczyto,abyuzasadnićwymógmożli-
wościzapoznaniasięznimi”(Fuller2004:42).Następniezauważa,żeludzienie
naruszająprawa,gdyżpoprostuorientująswojewłasnedziałaniazgodniezzaob-
serwowanympostępowanieminnychludzi,którychzróżnychwzględówtraktują
jakolepiejpoinformowanych.Mówiwprost,żenwwieludziedzinachdziałalności
ludzieprzestrzegająprawaniedlatego,żepoznająjebezpośrednio,leczdlategoże
idązaprzykłademinnych,októrychwiedzą,żesąlepiejodnichsamychpoinfor-
mowani”(Fuller2004:42;otymmechanizmiewrozważaniachFullerazob.także
Tokarczyk1980:273).Zatem,mimoiżzoficjalnejpublikacjiprawabezpośrednio
korzystabardzoniskiodsetekludzizobowiązanychdostosowaniasiędoniego,to
wciążjednakjestonapotrzebna,bychoćbytangarstka”czytelnikówaktówpraw-
nychmogładalejdzielićsięswojąwiedząoprawieistawianychprzezniewyma-
ganiach.Nienależytakżezapominaćotym,żeogłoszenieprawadajepodstawędo
jegokrytykiizgłaszaniapropozycjizmian(Fuller2004:42).Trzebapowiedzieć
wprost,żeniebyłybyonemożliwebezkonkretnegoprzedmiotu,npunktuodnie-
sienia”dlaformułowanychopiniiipostulatów.Ponadto,Fullerporazkolejnydaje
wyrazswojemuwdużejmierzezdroworozsądkowemuinieidealizującemupodej-
ściu,podkreślając,żeobecnieszeregregulacjiprawnychjestwysocewyspecjalizo-
wanych,np.skierowanychdoosóbwykonującychokreślonezawody.Powszechna
znajomośćtychprzepisówtakżepośródludzi,którymwiedzaonichwżadnym
zakresietaknaprawdęniejestpotrzebna,zdajesiębyćbezcelowa.Trzebabowiem
wyraźnierozróżnićpotrzebęogłaszaniaprawaodabsurdalnej,jakokreślająFul-
33
