Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
irozmowachmiędzyFrancuzamiiNiemcamiwyrastałonowewzajemnezro-
zumienie.
IV
Tam,gdzietracisięwolność,wkrótceprzegrywasiępokój-najpierwwe-
wnątrz,apóźniejnierzadkorównieżnazewnątrz.Dyktaturahitlerowska
iIIwojnaświatowaostrzegająnasciągleprzeduwodzicielskąsiłąekstremizmu
czynawettotalitaryzmu.Niebezpieczeństwoekstremizmujestciągleobecne-
równieżwwolnościowym,otwartymspołeczeństwie.Dlategoteżniezbędnym
jestdlademokracjiwolnościowej,abymożliwiewcześnieprzeciwdziałaćtakim
pokusom.Natlehistoriinarodowosocjalistycznejdyktaturyoznaczato:poprzez
praworządnepaństwoustrzecludziprzedtym,abypewnegodniabylinarażeni
nausidlenieprzeztotalitaryzm.
Demokracjawolnościowaniejestabstrakcyjnązasadą.Dotyczyonacałkiem
bezpośredniokażdegoczłowieka.Chodziojegowolnośćijegoosobisteszczęś-
cie.Przyczyniajmysiędotego,abyludziebylitegocałyczasświadomi!Ludzi
należychronićprzedowądwuznacznościąpanującąwdyktaturzetotalitarnej,
któraskładasięzuwodzeniaiprzemocy,zprawaibezprawia,zdopasowaniasię
iprzymusu.Reżimnarodowosocjalistycznyusidliłludzidobrejwoliwzagma-
twanej,diabolicznejsieci,zktórejbyłocoraztrudniejsięwydostać.
Granicemiędzydobremazłemstawałysięcorazbardziejniewyraźne.Uczci-
wośćjednostkistawałasięcorazmniejszągwarancjąsłusznegopostępowania.
Dlategoteżniedasięnarysowaćsprawiedliwegoobrazupokolenianaszychro-
dzicówidziadkówjedyniezapomocączerniibielidrzeworytu.Dodniadzisiej-
szegoodczuwamymy,Niemcy,wszczególniebolesnysposóbrozdarcieegzy-
stencjiludzkiejwczasiewojnyświatowejrozpętanejprzezHitlera.Należydo
tragediinaszejepoki,żenadużytodozbrodniczychcelówlojalnośćimiłośćoj-
czyznymilionówludzi-zarównotychnafroncie,jakitychwdomu.
Należydoperfidiiiperwersyjnościsystemówtotalitarnych,żewplątująone
celowoludziwsytuacje,wktórychprawieniemaalternatywymiędzywiną
anarażeniemsamegosiebie.
Pojednejstronieznajdująsiężołnierze,którzywalczyliicierpielinafrontach
IIwojnyświatowej.Większośćznichbyłauczciwairzeczywiścieprzekonana,
żewierniesłużąswojemukrajowi.Byłowieleprzykładówbohaterstwailudz-
kiejwielkości,którymnależysięwielkiszacunek.Tegorodzajupostawynie
zasługująnato,abybyćpomniejszanealbonawetwyszydzane.Boznimiłączy
siędoświadczenieśmierci,bóluistrachu,auwielu-bolesnewątpliwościsu-
mienia.
Podrugiejstronieznajdująsięzbrodnienarodowychsocjalistów.Niedasię
ichwyretuszowaćzwydarzeńwojny.Wielumusiałowówczascierpiećzpowo-
dutejsprzeczności:walczyćzaojczyznę,atoznaczyłowtamtychczasachwłaś-
nierównieżwalczyćzareżimHitlera.
Jeślimówimyoruinach,jakiepozostawiłposobienarodowysocjalizm,to
powinniśmycałyczaspozostawaćświadomirównieżitegospustoszenia,ja-
41
