Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Słabojąwidaćzautostrady.Lepiejzpo-
ciągu,bojejobecnośćzdradzaarchitektura
budynkówdworcowych,czasemkrajobraz
rolniczy.Jeszczewyraźniejdajeosobie
znaćnalokalnejdrodze,gdyzjedziesię
zasfaltunakociełbylubzkocichłbówna
drogężwirową.Gdynawiążesiękontakt
zmiejscowymi,jejobecnośćniepozosta-
wijużwątpliwości.Zostaniepokazana
zzegarmistrzowskąprecyzją:namiedzy,
wpolu,bądźnaskrajulasu,gdyżgranica
októrejmowa,mimożewteoriiodstulat
jużnieistnieje,wrzeczywistościdzielirów-
niewyraźniejakniejednazgranicpaństwo-
wych.Czasemnawetwyraźniej.
Dlaautochtonówgranicagminy,nie-
wielkarzekaczyniepozornyrówwcen-
trumPolskiczęstosąbarierącywilizacyjną.
Wielkopolaniezwyklitwierdzić,że„odKo-
ninaAzjasięzaczyna”.Wniecobardziej
subtelny,wręczpoetyckisposóboswoim
sąsiedztwiewypowiadająsięmieszkańcy
pomorskiejczęściGolubia-Dobrzynia:„Kie-
dystanęłosięnaGórzeZamkowej,było
widaćjaknadłoni,gdziekończysięEu-
ropa,azaczynaAzja–narzeceDrwęcy”1.
ZkoleiKazimierzKutzniejestodosobnionym
wopiniachŚlązakiem,którygranicęmiędzy
cywilizacjamiłacińskąibizantyjskądostrze-
gananiewielkiejBrynicy2,dzielącejŚląsk
odZagłębia.Granicerozbiorowe,mniej
1
HolzerJ.(red.),1980,Pozostałośćgranicy
rozbiorowejwświadomościikulturze
materialnejludnościgminyGolub–Dobrzyń,
WarszawskieCentrumStudenckiegoRuchu
Naukowego,Warszawa.
2KutzK.,1994,Zdołuwidaćinaczej,WAiF
,
Warszawa.
lubbardziejwyraźnieuwidaczniającesię
wcharakterzezabudowy,czywielkościpól
uprawnych,przyjmująszczególniesilnywy-
razwzróżnicowaniuspołecznym.Wybory
prezydenckieczyparlamentarnetnąjaknóż
wzdłużhistorycznejgranicydzieląckrajna
dwatypyelektoratów.Wskaźnikiskolary-
zacji,religijnościczyintensyfikacjirolnic-
twapokazują,gdziegranicynależyszu-
kać,natomiastwynikającezhistorycznych
uwarunkowań:skalabezrobocia,stopień
przedsiębiorczościczywartośćhistorycznej
zabudowywpływałynazachowaniamigra-
cyjnewprzeszłości,wpływająidzisiaj.
Przyczynpowstaniaróżnicnależyupa-
trywaćwodmiennejpolitycemocarstw
wstosunkudoswychnowychobywateli,
cowpowiązaniuzdynamicznymianie-
równomiernymizmianamispołeczno-go-
spodarczymizaowocowałowykształceniem
sięodmiennychdrógrozwoju.WiekXIX
ipoczątekXX,toczasintensywnychprze-
kształceńwEuropie.Rewolucjaprzemysło-
wa,uwłaszczeniechłopów,rozwójmiast
(lubichupadek)czyemancypacjakobiet
istotniewpłynęłynazmianęstosunków
społecznych.Kierunekzmianzależałjednak
odpolitykiwładz.Wzaborzepruskimpo-
zwolononarozwójprzedsiębiorczościprzy
równoczesnymograniczaniumożliwości
kultywowanianarodowejtożsamości.Wza-
borzerosyjskimnaskutekwszechobecnej
korupcjirestrykcjemożnabyłonaróżne
sposobyobchodzić,niesprzyjałotojednak
rozwojowispołeczeństwaobywatelskiego.
WGalicjinatomiastbyłorelatywnienaj-
więcejswobód,alerozpolitykowaneelity
zdawałysiębardziejzajmowaćsobąniż
