Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Samorządterytorialnyjakopodmiotpolitykioświatowej
15
zatytułowanegonMiastaimieszczanie”:nPrawonateraźniejszymsejmiezapadłe
podtytułem:>MiastanaszekrólewskiewolnewpaństwachRzeczypospolitej<
wzupełnościutrzymanemiećchcemyizaczęśćniniejszejkonstytucjideklaruje-
my,jakoprawowolnejszlachciepolskiej,dlabezpieczeństwaichswobódicało-
ściwspólnejojczyzny,nową,prawdziwąiskutecznądającesiłę”6.Wokresieroz-
biorówinstytucjasamorząduterytorialnegoprzyjmowałazróżnicowaneformy,
wzależnościodmodeluustrojowegopaństwazaborczego.Wartowtymmiejscu
podkreślić,żewzaborzerosyjskimsamorządbyłjedynąpubliczno-prawnąinsty-
tucją,wktórejnaródpozbawionywłasnejpaństwowościmógłsamdecydować
oistotnychdlaniegosprawach7.WokresieIIRzeczypospolitejsamorządprze-
żywałrozkwit,stającsięjednymzważniejszychelementówgmachuustrojowego
Polski.Konstytucjaz17marca1921r.ustanawiałatzw.zasadęszerokiegosamo-
rząduterytorialnego,którawpraktyceoznaczałandelegacjedlaposzczególnych
szczeblisamorządudouchwalaniaaktówprawnychzwłaszczazdziedzinyadmi-
nistracji,kulturyigospodarstwa.Wtensposóbprzyjmowanowustrojuadmini-
stracjipaństwazasadędecentralizacji,jakoprzeciwwagęadministracjirządowej,
kierowanejorazbudowanejcentralistycznie8”
.Wprowadzonyw1933rokujed-
nolitysystemsamorząduterytorialnegoprzewidywał,iżorganamiuchwałodaw-
czymisamorządubyływybieralneradygminne,miejskieipowiatowe,natomiast
organywykonawczestanowiływybieralneprzezradyzarządygminne,miejskie
ipowiatowe.PodegradacjisamorząduwokresiePRLiuczynieniuzeńinstytucji
fasadowejpodpostaciąradnarodowych,stanowiącychemanacjęzasadycentra-
lizmudemokratycznego,wolnyiniezależnysamorządterytorialnyprzywrócono
wPolscewrazzuchwaleniem8marca1990rokuustawyosamorządziegmin-
nym,któraweszławżycie27maja1990roku.
Współcześniesamorządterytorialnyuznawanyjestzapodstawowąformę
organizacjiwewnętrznegożyciapaństwowego,wtymzajedenznajważniej-
szychmechanizmówzarządupaństwem.Mimozauważalnychobecnietenden-
cjicentralistycznychwładzypolitycznejidziałańmającychnaceluograniczenie
kompetencjisamorząduorazpoddaniegokontroliiuzależnieniuodośrodków
administracjirządowej(zwłaszczawwymiarzefinansowym),samorządwciąż
stanowibastionniezależnościorazemanacjęideisuwerennościispołeczeństwa
obywatelskiego,pełniącrolęswoistejprzeciwwagidlawyraźnieciążącejkuauto-
rytaryzmowiwładzycentralnej.
Samorządterytorialnytoposiadającaosobowośćprawnąkorporacjaspo-
łecznościlokalnejzamieszkałejnaokreślonymterenie,któraodpowiednio
zorganizowanamaprawoirzeczywistązdolnośćdozarządzanianawłasną
6
http://libr.sejm.gov.pl[dostęp:11lipca2021].
7
A.Gołębiowska,P
.B.Zientarski,E.Stępień,KonstytucjaRzeczypospolitejPolskiejasamorządterytorialny,w:
Funkcjonowaniesamorząduterytorialnego-uwarunkowaniaprawneispołeczne,Warszawa2016,s.13.
8
J.Babiak,A.Ptak,SamorządterytorialnywIIRzeczypospolitej,Poznań2010,s.29
