Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wstęp
gryinteresówindywidualnych.Pomimoróżnychperypetiilewicywlicznych
dziesięcioleciach,któreminęłyod14lipca1789roku,tajednak,jakdawniej,nie
dopuszczaprawnegonaciskuaksjologicznegowspólnotreligijnych,odwołujesię
doideisprawiedliwościspołecznej,pragnieograniczyćsamowolęindywidualnej
przedsiębiorczości,przedkładadobroludupracującegonadautorytetywładzy.
Rzeczjasna,takżepotejstroniemamydoczynieniazdziwnymiaberracjami
społeczno-ideowymi.Możnanaprzykładwspomniećfakt,żeswoistymprotopla-
stąlewicybyłruchwolnomularski,którywywodziłsięformalniezezgromadzeń
wolnychbudowniczych.Kiedyjednak24czerwca1717roku,wdzieńśw.Jana
Apostoła,doszłodozjednoczeniamniejszychgrupipowstaniaWielkiejLożyAnglii,
możnabyłoprzekonaćsięnaocznie,żeskładlożynieobejmujebynajmniejtylko
pracownikówfizycznychiżeniemożebyćonatraktowanaanijakosuigeneris
cech,anijakozwiązekzawodowy.Pozostałaidearównościisolidarności,ale
zmieniłsięskładdrużyny:odtądksiążęmógłzasiadaćobokprostegorzemieśl-
nika,aniedługorzemieślnikówniebędziejużwcale.Zmieniaćsięzaczęłytakże
cele,itobardzozasadniczo:praktycznycelrobotniczejsamopomocyzastąpiidea
doskonalenia(różniezresztąrozumianego–odmistykipoateistycznąutopię
wstyluHelvétiusa).Cozatempozostało?Jakzawsze,tosamo–zasadydziałania,
wtymwypadku:wspólnoty,pomocywzajemnej,hierarchiiiwtajemniczenia,tak
czyowak:stronafunkcjonalna2.Oweinteresująceskądinądprocesyniezmienią
jednaktego,żeodczasuzdobyciaBastyliizrąbwartościlewicowychpozostanie
mniejwięcejjednolity.
Nietaksamopotoczyłysięlosyprawejstronyideowejsceny;niektórejej
transformacjewzbudzająpodziśdzieńzrozumiałezainteresowanie.Podrama-
tycznychwydarzeniachrewolucjiinarodzinachklasycznegokonserwatyzmu,
czytowwersjikontynentalnej–agresywnejipodbudowanejreligijnie,czyan-
glosaskiej,odwołującejsiędocommonsenseitradycjifunkcjonalnej,nastałokres
turbulencji,którydoprowadziłostateczniedoprzemianyprawicy.Zmiantychbyło
niemało,alenawetbezżadnegointelektualnegowgląduwtęewolucjębeztrudu
zauważyćmożnaprzynajmniejtrzyfundamentalneformyprzepoczwarzenia.
Pierwsząjestpowszechneodwoływaniesiędoludu,którystanowiłwszak
posągnaołtarzurewolucji.Podmiotdawnychburzycielimonarchiczno-arysto-
kratyczno-kościelnejarkadiistałsiękołemratunkowymmłodegopokoleniajej
głosicieli.Oileniegdyśodwołaniesiędoprzekonańiobyczajówludubyłoby
barbarzyństwem,otyleterazhaniebnestałosiędlaapostołówprawicyprakty-
kowanieodszczepieństwaodzdrowegociałaludu,skarbnicynarodowejtradycji.
Drugązaskakującązmianąjestodwróceniesięodjakżecharakterystycznego
dlaancienrégimeluusankcjonowaniawolnychprocesówgospodarczych.Kto
ośmieliłbysięprzedfatalnymzwołaniemStanówGeneralnychnegowaćodwieczne
2
Por
.ImHofUlrich,Europaoświecenia,tłum.MałgorzataŁukasiewicz,Wydawnictwo
Krąg,OficynaWydawniczaVolumen,Warszawa1995,s.110nn.
