Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
1.Spadkobiercaumarłychautorytetów.Naródjakosuwerennowejgeneracji
waniemieckijęzyk;niemanamyślizatemjedyniejakiśrdzennych,rodzimych
terytoriów,leczświatowąkomunięludzitegosamegojęzykaitradycji.Takrodzi
sięAlldeutschtum,tłumaczonedośćniezdarniejakoPan-Germanism.Chodzitu
bowiemnietyleozjednoczenieGermanów,ileozjednoczenieNiemców.Sprawa
niemieckapowinnawięcdlaNiemcabyćważniejszaodwszystkichinnych.Bio-
rącpoduwagęogólnetendencjeniemieckiegoromantyzmu,ideataniejawisię
możejakocośszczególniezaskakującego,aletrzebapamiętać,żestałasięona
praktycznądoktrynątożsamościogromnejrzeszyniemieckojęzycznejludności
zamieszkującejobszarypołożonepozardzennąGermanią:wAlzacjiiLotaryngii,
wbałtyckichprowincjachRosji,nadWołgą,wRumuniiczynaziemiachpolskich.
PoczucietakiecharakterystycznebyłodlaniemieckiejludnościŁodzi,Bielska,
Poznania,Bydgoszczy,miastśląskiegozagłębiawęglowego,osadwGalicjiiwielu
innychmiejsc,czegodowodemsągłówniepozostałeprotestanckieświątynie
imieszczańskiekamienice.
Poczuciesolidarnościzasadzałosięjednaktakżenaczynnikuznanymod
pradziejówjakojedenznajsilniejszychmotywatorów:napoczuciuistnienia
zewnętrznegowroga.PodobniejakwielelatpóźniejBrytyjczycystworzązjed-
noczoneIndie,któreskuteczniewyprąkolonizatorów,taknapoczątkuwiekuXIX
toNapoleonobudziłśpiącegolwa,któryw1870rokuodbierzeFrancjiAlzację
iLotaryngię.Apelowalkęzwrogiem,podobniejakbyłotowprzypadkuFichtego
czyJahna,wprowadzadoromantycznejtradycjielementagresji–tosolidarność
nietylkodlakogośizkimś,totakżesolidarnośćprzeciwkokomuś.
Żelazozaczerwienimykrwią,
krwiąoprawców,krwiąFrancuzów–
Osłodkidniuzemsty!
TychsłówusłuchakażdyNiemiec,
Bowielkatojestrzecz32.
Czypowyższakonstatacjaoznacza,żewmyśliArndta,jakwcześniejuJahna,
mamydoczynieniaznarastającąksenofobią?Trudnobyłobywykluczyćtakąlinię
interpretacyjną.Dodziśtoczysiędyskusja,czyuzasadnionejestutrzymywanie
jegoimieniawnazwieuniwersytetuwGreifswaldzie.JakwskazująkrytycyArndta,
głosiłprzecieżwsposóbniedwuznacznyzagrożenie,jakiepłyniedlaNiemców
odWschodu,odRosjipoprzezPolskę.Małotego,wopiniiwielubadaczyokre-
supowojennegotrudnouniknąćnapiętnowaniajegooczywistejsłowianofobii
iobraźliwejretorykiwobecPolakówczySerbołużyczan33.Wistocierzeczydość
32
Idem,Pieśńoojczyźnie,tłum.TadeuszNamowicz,[w:]Państwoaspołeczeństwo.Wizje
wspólnotniemieckichodoświeceniadookresurestauracji,s.353.
33
SchmidtJörg,ErnstMoritzArndt.FatalerPatron,ZeitOnline,[on-line:]http://www.zeit.
de/zeitlaeufte/fataler_patron/seite-3(27.03.2012).Zob.także:LieskounigJurgen,“Brann-
