Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
13
powtarzającychsięniemaltychsamychrutynowychczynności(np.zezwoleniena
budowę,jejrozpoczęcieitd.),dziejekażdegozopisywanychkościołówsąniepowta-
rzalne,jedynewswoimrodzaju1.Wieletrudnościnastręczałoskompletowaniepo-
szczególnychplanów.Udałosięjednakzdobyćniemalwszystkierzuty2dziękiszczerej
życzliwościwieluproboszczóworazniemałejpomocywieluarchitektów,atakżeich
rodzin.Bezwzględnieważnejestito,żeprawiezkażdymarchitektem,tworzącym
wtymczasie,autormiałmożliwośćprzeprowadzeniarozmowy,wniknięciawjego
metodępracy,poznaniatajnikówjegokunsztuczyrzemiosła,porównaniajegodzieła
zwarsztatempracyorazprocesemtwórczym3.Owespojrzenianagorąco,oswojenie
sobietejarchitekturyprzezjejwarsztatowepoznanie,wzbogaciły–miejmynadzieję
–wywódmetodologicznyisprawiły,żepracajestpełniejsza.Wszystkimarchitektom,
którzywjakiśsposóbprzyczynilisiędowzbogaceniarozprawypodwzględemme-
rytorycznym,zaichcenneuwagiisugestie,zabezinteresowneudostępnienieswoich
projektów,składamserdecznepodziękowania.
Próbaopisówposzczególnychświątyń,powstałychpo1967r.,sprawiałaniemało
kłopotu,ponieważdotychczasstosowaneterminy(jaknawa,kaplica,prezbiterium,
apsydaitd.)nieprzystawałyjużdonowejrzeczywistości.Dlategodawneterminy
(zbrakunowych)ujętesączęstowcudzysłów,aniektóreważniejsze,tzw.słowa
klucze,zostaływyróżnionespacją(rozstrzelonymdrukiem).Przyopisachsta-
ranosięstosowaćadekwatnąterminologię,wprowadzaćnową(np.zatoczkakaplico-
wa,wysepkaołtarzowa),znaleźćsłowneodpowiedniki4dlaplastycznychinnowacji
(właściwedaćrzeczysłowo),czylitworzyćnowąbazębadawczą5,bootonadszedł
czasżywegojęzykastarejwiary(wtymnowejarchitektury),któryjestwyrazemno-
wegomyśleniaoniej6.
Wczęścitrzeciejwyeksponowanowynikianaliz,zwróconouwa-
gęmiędzyinnyminakonteksturbanistycznyiusytuowaniekościoła,nadyspozycję
wnętrza,nabryłękościoła,namotywylokalneiobceitp.Poruszonoproblem,wjaki
1
DodawaneskładająsięnacałościowyobrazdziejówbudowykościołówKrakowaw2.poł.XX
w.,pojętych–mówiączaCyprianemKamilemNorwidem–jakomozolnaidługotrwałapracadziejów.
Dokonaniepełnegopodsumowaniabyłosprawąniezmiernietrudną,przedewszystkimzewzględuna
ogrommateriałuźródłowego,rozproszonegowwieluparafialnycharchiwach,częstotakżeniedostęp-
negodlabadaczy.Studiumarchiwistyczneumożliwiłozkoleipodziałnaokresyifazyaperiodyzacja
zawierawyznacznikideowości.
2
Jedyniekilkaznichtorzutyzrekonstruowane.Zbrakuoryginalnychpomocneprzyrekonstruk-
cjibyłyplanysytuacyjne.
3Możnośćrozmowyzarchitektami–twórcamiwspółczesnejarchitekturysakralnejpoczytujęso-
biezawielkizaszczyt.
4
Właściwesłowoustawiaaraczejotwieraperspektywębadawczą.
5
JanuszBallenstedtpisał:DElementaminaszegowyobrażeniaokościelesątakiepojęciajak:nawa,
nawyboczne,prezbiterium,kruchta,wieże,itp.–awięccałyszeregnazw,któreodrazu(itodlakażde-
go)posiadająjakiśsensplastyczny.Fakttennietylkoutrudniaarchitektowiprojektowanie,aleutrudnia
takżeporozumieniezinwestorem.Należysobiejednakzdaćsprawę,żeoperowanietymipojęciami,że
sugerowaniesięnieichtreścią,aleichsensemplastycznym,stwarzaodrazuprzeszkodęniedoprzebycia
iczynizadaniewybudowanianowoczesnegokościoła–apriorinierozwiązalnym.Cowięcej,sytuacja
otylejestjeszczetrudniejsza,żetreścitychpojęćtakżeuległyzmianiei,żestarającsięnadaćim«nowo-
czesną»formę,postępujemytaksamobłędnieinieszczęśliwie”.Cyt.za:J.Ballenstedt,Kościoły:
Jakiebyły,jakiebyćmogą,o.c.,s.1.
6
T.Żychiewicz,Zestanowiskajemioły,TP
,nr10/1957,s.5.
