Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
J.Wnęk,Krakowskieśrodowiskohistoryczne1815-1860,Kraków2008
ISBN:978-83-7850-312-5,©byOficynaWydawnicza„Impuls”2008
26
Warunkirozwojunauki,kulturyioświatywKrakowiewlatach1815-1860
-StanisławWodzicki3-szlachcic,byłyprefektdepartamentukrakow-
skiego.Skupiłonwokółsiebiekonserwatywnychziemianiarystokrację.
Grupatadominowaławsenacie.Jejprzywódcazwalczałmiejscoweży-
wiołyliberalneidemokratyczne.Wtymceluwspółpracowałzdworami
opiekuńczymi.
Zkonserwatystamirywalizowałostronnictwoliberałówwspierane
przezśrodowiskomieszczańskieiuniwersyteckie.Liberałowie,naczele
którychstałrektorUniwersytetuJagiellońskiego-WalentyLitwiński4,
dążylidozwiększeniasuwerennościWolnegoMiasta.Sytuacjazaogniła
sięw1820roku.Zamieszkistudenckie,którewówczaswybuchłyspowo-
dowałyzatargmiędzySenatemauniwersytetem.Kilkamiesięcypóźniej
wykrytopierwszątajnąorganizacjęmłodzieżyakademickiej-Orzeł
Biały.WskutektegoWodzickiodwołałsiędodworówopiekuńczych,
któreograniczyłyautonomięuniwersytetuiwładzęrektora.Wydarze-
niatecorazbardziejgokompromitowały,awoboziekonserwatystów
doszłodopodziałów.W1827rokusejmnanowegoprezesawybrał
JózefaNikorowicza,prezesasąduapelacyjnego,kandydatamieszczan,
jednakpaństwaopiekuńczepoleciłyWodzickiemupozostaćnastanowi-
sku.Wroku1828zinicjatywyRosjipowołanotzw.KomitetEpuracyjny,
wktórymzasiadłWodzickiitrzechsenatorów.
IstotnezmianywWolnymMieścieKrakowienastąpiływtrakcie
powstanialistopadowego5.MłodzieżakademickaaresztowałaWodzic-
kiego;zmuszonogodorezygnacjizzajmowanegostanowiskaiopusz-
czeniaKrakowa.DosenatupowróciliusunięciprzezKomitetEpura-
cyjnysenatorowiestanumieszczańskiego.Młodzieżwyprawiałasię
zRzeczypospolitejKrakowskiejdoKrólestwaPolskiegoizasilałasze-
regipowstańcze.W1831rokurosyjskigenerałFiodorRüdiger,ściga-
jąckorpusSamuelaRóżyckiego,zająłKrakówipozostałwnimprzez
dwamiesiące.W1833rokuAustria,PrusyiRosjanarzuciłyKrakowo-
winowąkonstytucję6.W1835rokuwBerlinieRosja,AustriaiPrusy
zawarłytajnytraktatustanawiającyokupacjęWolnegoMiastawrazie
podjęciatamjakiejśakcjiniepodległościowej.NazjeździewCieplicach
tegożrokupostanowiono,żeokupantembędzieAustria7.Pretekstem
dowprowadzeniawżyciepostanowieńtraktatustałysięwydarzeniaze
stycznia1836roku.WówczasnaterytoriumKrakowaagenciStowarzy-
3A.S.Gerhardt,RodzinaWodzickichwKrakowiewXVIIIiXIXwieku,Kraków2001;S.Wo-
dzicki,Pamiętniki,Kraków1888.
4R.Dutkowa,LitwińskiWalenty(1778-1823),PSB,t.17,s.494-495.
5S.Stetkiewicz,RzeczpospolitaKrakowskawdobiepowstanialistopadowego,Kraków1912;
O.Beiersdorf,Krakówwobecpowstanialistopadowego,Katowice-Kraków1981.
6J.Goclon,KonstytucjeWolnegoMiastaKrakowaz1815,1818i1833r.[w:]KonstytucjePolski,
red.M.Kallas,Warszawa1990;H.Meciszewski,SześćlatpolitycznegobytuRzeczypospolitej
Krakowskiej(1827-1833),Berlin1846.
7TajnytraktatowcieleniuKrakowadoAustrii(1835)[w:]RzeczpospolitaKrakowska1815-
-1846,wybórźródeł,wstępioprac.J.Bieniarzówna,Wrocław2004,s.317.
