Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
SzkolnictwowKrólestwiePolskimwświetlemonografii
JanaKucharzewskiego
Epokapaskiewiczowska:losyoświaty
WojciechTurek(Gdańsk)
Pomimoupływustulat,monografiaJanaKucharzewskiegowciążpozostajenajważniejszą
pracąnaukową,poświęconązagadnieniuszkolnictwawKrólestwiePolskimwokresieod1831
do1856r
.
1
.Współcześnibadaczeepoki,zwanejodnazwiskanamiestnikapaskiewiczowską,
chętnieodwołująsiędosformułowanychprzezautoraustaleńbadawczych.Niektórzyczynią
towsposóbpowierzchowny
.Przedmiotemniniejszegoopracowaniajestkrytycznaocenazawar-
tościksiążkiKucharzewskiegowświetlepogłębiającychnasząwiedzębadań,przeprowadzonych
po1914r.,czylisuigenerisrecenzjapisanapoupływiestulat.
Powyższapracaopartajestgłównienaźródłacharchiwalnych,liczy10rozdziałów.Jedynie
pierwszedwaznich,poświęconesytuacjiszkolnictwanaziemiachKrólestwaPolskiegooraz
wRosjiwokresiepoprzedzającymepokępaskiewiczowską,autoroparłnaistniejącychwjego
czasachopracowaniach.Wtychdwóchrozdziałachprzedstawionyjestkonfliktpomiędzy,jak
toautorokreślił:nświatłą”politykąliberalną,nawiązującądodziełaKomisjiEdukacjiNarodowej
(s.10),apolitykąnpartiiobskurantów”dążącychdonpodeptaniawszelkiegonowatorstwa,zZa-
choduidącego”
.ZdaniemKucharzewskiego,celemzwolennikównciemnoty”byłonutrzymanie
duchabogobojnościimoralności”(s.24),aichdziałaniawoświaciepolegałym.in.nawdrażaniu
nauczaniapamięciowego,zamiastnrozumowanego”
,stosowaniuzasadynciasnegoutylitaryzmu”
,
głoszącegokształcenienobywatelów”
,atakżeakcentowaniunaukireligiiiposzanowanialegitymi-
zmuwładzy(s.22).Opisującstopnioweodchodzenieodmodelunliberalnego”
,stworzonegoprzez
księciaAdamaCzartoryskiegoifunkcjonującegowRosjiwlatach1802-1810,autorstwierdził,
żepo1815r
.wzoremdlawładzedukacyjnychzarównowKrólestwiePolskim,jakwRosjibyły
uchwałyKarlsbadzkiez20kwietnia1819r
.(s.26).Niezauważyłjednak,żesamsobiezaprzecza,
ponieważwzorowaniesięnaniemieckimmodelustanowiłoprzejawpolitykiabsorbowania
wpływówpłynącychzZachodu.Wzrostznaczeniapaństwa,przejawiającysięm.in.wobjęciu
przezinstytucjepaństwoweścisłejkontrolinadprocesemedukacji,byłwomawianymokresie
nnowatorstwem”
,jeślizważymy,żeprzezsetkilatnauczanieznajdowałosiępodwpływemKo-
ścioła,awiększośćszkółznajdowałasiędotejporywrękachzakonów.
1
J.Kucharzewski,Epokapaskiewiczowska:losyoświaty,Warszawa-Kraków1914.Dalejbędęprzywoływał
tępracę,podającwnawiasachcytowanestrony.
25
