Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PaulDeussen
HYMNYDOWSZECHTWÓRCY.
KOMENTARZDOHYMNÓWRVX,81–82
JeżeliPradżapati,PanStworzeń,jestwłaściwietylkouosobieniemabstrakcyjnego
pojęciatwórczegodziałania,tojestnimrównież,tylkowwyższymstopniu,
Wiśwakarman,Wszechtwórca,podktóregoimieniemczczonajestPraistota
whymnachX,81i82,niedorównującychwprawdziepoetyckimpięknemhymnowi
nacześćPradżapatiego,leczprzewyższającychgofilozoficznągłębiąiwolnością
odteologicznychzałożeń.Podwzględemtreściobatehymny(którewydająsię
pochodzićodtegosamegoautora)sądośćwyraźniepowiązanezX,121,atakżezX,
129,dziękiczemumożnazaobserwować,jakkażdorazowokolejnypoetarozwija
myśliswojegopoprzednika.HymnstworzeniaX,129jestnajsłabiejrozwinięty,
wnimbowiem:1)Praistotasamaprzezsię„oddychałabeztchu”(w.2)i2)tasama
Praistotarozwijasięz„bezświetlnejfali”(któraniemożebyćniczyminnymodniej)
jakożyciodajnyzarodek(w.3:abhu,tucchyenaapihitam).Teideepojawiająsię
wyraźniejwhymniePradżapatiegoX,121,wktórym:1)Praistotatworzywody
pierwotne,2)wyłaniasięznichjakozłotyzarodek.TedwaaspektyPraistotyjako
wszechtwórczejizarazemjakopierwotniestworzonejsąnastępnieznacząco
rozwiniętewhymnachdoWiśwakarmana,przyczymX,81dotyczygłównietego
pierwszego,aX,82raczejtegodrugiego.
RYGWEDAX,81
JeślijużX,129,2naucza,żenieistniałonicpozaPraistotą,azgodnieztymX,121,
9stwierdza,żePradżapatistworzyłrównieżpierwotnewody,tohymn
X,81zapewniajeszczewyraźniej,żeWiśwakarmanprzekształciłsięwświat,
iwyciągaztegodwawnioski:
1)żeniebyłoabsolutnieżadnejpodstawy,naktórejtwórcaświatasięopierał
(w.2–3)iżeniemiałonżadnejmateriipozasobą,gdystworzyłświat(w.4–5)
(mówiącpóźniejszymjęzykiem:Bógjestcausasui(svaya
ṁ
bhu)izarazemcausa
materialis(upādanam)orazcausaefficiens(nimittam)świata);
2)żekiedyskładamyofiaręBogu,towłaściwiesamBógskładasobieofiarę(w.1,
6–7),apragnienie,bycieszyćsiętąofiarą,byłoprawdziwymmotywemstworzenia
świata(w.1).Surowość,zjakąpotępiasiętudawnywedyjskipoliteizm(w.6:
muhyantuanyeabhitojanasah),przewyższajedynieanalogicznewyrażenie
wkolejnymhymnieX,82,7.
Trzebateżzauważyć,żejużwobutychhymnachstworzenieświatajawisięjako
aktofiary(X,81,1,juhvad;X,82,1,pierwotnewodyjakogh
ṛ
ta).Jest
toanalogicznedotapas,zktóregopowstałświatwedługX,129,3iX,190,1:tapas
