Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
UproguXVIIIwiekuiwjegotrakcietworzylitakwybitniuczeni,jakGott-
friedLeibniz,CarlvonLinné,JosephPriestley,HenryCavendish,AntoineLau-
rentdeLavoisier,CarlFriedrichGauss,LeonhardEuleriwieluinnych.
Byłtotakżeczasnowychideiekonomicznych.Przygotowywałyonegrunt
podpóźniejszyliberalizm.RichardCantillonbyłprzekonany,iżpolityczne
iustrojoweblokadywyznaczajągranicerozwojugospodarczego,niedającesię
przekroczyćbezzniesieniategotypurestrykcji.Ideataprzyjęłasięwśródtzw.
fizjokratów,doktórychzaliczymyFrançoisQuesnaya,VincentadeGournaya,
Pierre’aSamuelaDupontdeNemours’aczyJacques’aTurgota.Głosilionipogląd,
iżndobrobytnarodumożnazapewnićjedyniezapewniającdobrobytjednostce
iwolnośćwszystkimobywatelom”8.
Podwpływemtychideipozostawałnajsławniejszyspośródosiemnastowiecz-
nychmyślicielizajmującychsięgospodarką–AdamSmith,autorTeoriiuczućmo-
ralnychiBadańnadnaturąiprzyczynamibogactwanarodów9.Chociażpostokroć
teorieSmithasątegowarte,niebędęimtutajpoświęcaćosobnegomiejsca,wszak
pracatamawłasnyprzedmiotizakres.Będzieonichzresztąjeszczemowawtej
książce.Wspomnęjednak,iżdziełategouczonegowywarłyogromnywpływna
socjologię,ekonomięifilozofięspołecznąwiekówpóźniejszych,isą–jaksięwy-
daje–bardzowczesnąreakcjąnaprocesygospodarczeipolityczne,jakiezaczasów
Smithawystępująjeszczedośćszczątkowo,arozwinąsięznaczniewXIXwieku.
Byłtotakżeczaswielkiegoożywieniaartystycznego.Wmalarstwierozkwita
angielskaszkołaportretupsychologicznego,którejwybitnymiprzedstawicielami
byłJoshuaReynoldsiTomasGainsborough,mistrzostwowdziedziniepanoram
miejskichosiągnęliCanalettowie.Wspaniałyrozwójprzeżywazdobnictwoarty-
styczne.Wykwintneipiękneprzedmioty,zwłaszczameble,tworzątacymistrzo-
wie,jakAndréCharlesBoulle,GrinlingGibbons,TomasChippendale.Wdzie-
dzinieliteraturyrozkwitatalentMoliera,RichardaBrinsley’aSheridana,Pierre’a
AugustinaBeaumarchais’go,AlexandraPope’a,RobertaBurnsa,JonathanaSwi-
fta,Henry’egoFieldinga,atakżeWolteraiRousseau.WwiekuXVIIIbłyszczały
utworyprawdziwychgeniuszykompozycji:JanaSebastianaBacha,Wolfganga
AmadeuszaMozarta,GeorgaPhilippaTelemanna,GeorgaFriedrichaHaendla,
JosephaHaydna,TommasaAlbinoniego,AlessandraScarlattiegoiwieluinnych.
Gdywyjśćpozatzw.kulturęartystyczną,wydajesię,iżwinteresującymnas
czasiezmieniasięzasadniczoobyczajowość,systemwartościiwzorcówkultu-
rowych,normmoralnych,zasadniczychtypówracjonalizacjispołecznej,tj.spo-
sobów,wjakieludzierozumiejąitłumacząświat,społeczeństwoisiebiewtym
8Tamże,s.646.
9Zob.A.Smith,Badanianadnaturąiprzyczynamibogactwanarodów,przeł.G.Wolletal.,
Warszawa1954;tegoż,Teoriauczućmoralnych,przeł.D.Petsch,Warszawa1989.
27
