Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZMOWAOSZTUCEBYCIACZŁOWIEKIEM
izachęcanodonaśladowaniadostrzeganychwtychdziełachwzorcówestetycz-
nychietycznych.Owszem,nieprzejmowanocałegodziedzictwaantycznego
bezkrytycznie.Recepcjęjegowielobarwnychskładnikówregulowała(aczasem
iograniczała)wróżnychśrodowiskach,wsposóbzresztąrozmaity,wrażliwość
obyczajowaiestetycznatychwszystkich,którzyskłonnibyliuważaćautorów
npogańskich”zaupośledzonychpodwielomawzględamiwporównaniuznna-
tchnionymi”przezDuchaŚwiętegoautoramichrześcijańskimi.Trzebajednak
przytympamiętać,iżtowłaśnieautorytetOjcówKościoła,takichjakm.in.św.
BazyliWielki,św.Ambroży,św.Augustynczyśw.Hieronim,przesądziłowszcze-
pianiudochrześcijańskiegoprojektukonstrukcjiczłowieczeństwadoskonałego
wybranychantycznych,npogańskich”wyobrażeńowychowaniuczłowieka2.
Pojęciempodstawowymdlaeuropejskiejhistoriiideiwychowania,przejętymod
Starożytnych,byłapaideia(gr.πOIδείO)-takbowiempierwotnieokreślano
kształtowanieosobowościmłodegoczłowieka(gr.pais;πOῖς).Późniejwyrażenie
touogólnionojednakiprzeniesiononacałyproceswychowawczy,rozumiany
jakoformowanieindywidualnegoczłowieczeństwa3.Wkontekściewczesnono-
wożytnej,humanistyczno-renesansowejideiwychowanianpaideię”utożsamio-
no,inspirującsiętekstamiautorówstarożytnych(zwłaszczaCyceronaiGelliusa
Aulusa),złacińskimwyrażeniemhumanitasoznaczającymczłowieczeństwokul-
turowe,ukształtowaneprzezwychowanie.Coszczególnieważne,pierwszorzęd-
nąmotywacjądodziałańwychowawczych,którychmyślprzewodniąstanowiła
nszlachetność”
,ncnota”(gr.ἀρεtή/areté;łac.virtus),czylisprawnośćkuczynie-
niujakiegośdobra,byłonumiłowanieludzkości/człowieczeństwa”(amorhumani
generis),czylinfilantropia”
,skłaniającatakżeczłowiekadodobroczynności.Jeden
zautorówreprezentatywnychdlaflorenckiegokręguhumanistyczno-renesanso-
wego,AngeloPoliziano(właściwieAngeloAmbrogini;1454-1494),wzajemne
relacjepomiędzyideąwychowaniaaowążyczliwościąmotywującądowychowy-
waniapojmowałjakoszczególniebliskie:n(ł)gdywypowiadamsłowohumani-
tas,tomamnamyślityleżfilantropięcoipaideję(ł)”4.Należymiećnauwadze
fakt,żeowarealizowanawpracywychowawczejnmiłośćżywionawobecczło-
wieczeństwa”pojmowanegoindywidualnieispołecznienieograniczałasiętylko
2Zob.W
.Jaeger,Wczesnechrześcijaństwoigreckapaideia,przekład,redakcjaiwprowadzenie
K.Bielawski,Bydgoszcz1997.
3Zob.W
.Jaeger,Paideia.Formowanieczłowiekagreckiego,FundacjaAletheia,Warszawa2001.
4n(ł)humanitatemcumdicononmagisphilantropianquampaideianintelligo(ł)”pisałPolizia-
nowliściedoLuciaPhosphorobiskupaSegni.Przytaczamza:A.Scaglione,TeHumanistasScholar
andPolitian’sConceptionoftheGrammaticus,nStudiesintheRenaissance”1961,s.60.Owzajem-
nychrelacjachznaczeniowychpomiędzytymipojęciamizob.A.Buck,Humanismus.Seineeuropä-
ischeEntwicklunginDokumentenundDarstellungen,FreiburgimBreisgau/München1987(Orbis
academicus,16),s.13-27orazHumanizm.Historiepojęcia,Warszawa2009,passim.
7
