Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXIX
wzwiązkuzezwolnieniamicelnymimożnaokreślićbezwiększegotrudu,skąpe
sąnatomiastinformacjeskładającesięnamglistyobrazichudziałuwobrocie
towarowym.Najbardziejuprzywilejowanapodwzględemzwolnieńcelnychbyła
warstwaszlachecka.Licznągrupąbyłoteżśrodowiskomieszczańskie,szczegól-
niedużychośrodkówkrólewskich,takichjakGdańsk,Kraków,Lublin,Lwów,
Poznań,ToruńczyWarszawa75.Przywilejeobejmowałytakżezamieszkujących
mniejszeośrodki76.Odrębnąkategorięzwolnionychzopłatcelnychstanowiły
społecznościwyodrębnionezezbiorowościmiejskiej,wtymspołecznośćży-
dowska77.Wartozwrócićuwagę,żewobroniecieszącychsięzwolnieniamicel-
nymiwielokrotniewstawiałsiędwórkrólewski.Naprzykładw1532r.Zygmunt
Staryinterweniowałmandatemucelników,abyumożliwilibezcłowespławienie
zbożadoGdańskaprzezPiotraFirlejazDąbrowicy,kasztelanachełmskiego78.
Zachowałysięmandatykrólewskiez1533r.zalecającecelnikomprzepuszczenie
doGdańskaładunkówzboża:10statkównależącychdostarostysamborskiego
StanisławaOdrowąża79oraz26łodzibędącychwłasnościąEliaszaKonstantego
Ostrogskiego80.Wtymsamymrokukrólwydałmandatdopoborcówcelnych,
abycibezpoborucłaprzepuścilikilkastatkówzezbożemnależącychdoJana
SpytkaTarnowskiego,kasztelanazawichojskiegoipodskarbiegowielkiegoko-
ronnego81.Równieżw1533r.wpodobnysposóbpostąpiłZygmuntStarywzglę-
demJanaWeysławskiego,kanonikawarszawskiego,transportującegozbożedo
75AGAD,ZDPap,sygn.1619;sygn.2742;AGAD,Zbiórdokumentówpergaminowych
(dalej:ZDPerg),sygn.1540;sygn.1541;sygn.1542;sygn.1553;sygn.1579;sygn.1580;
sygn.1581;sygn.1584;sygn.1587;sygn.1588;sygn.1589;sygn.1608;sygn.1609;
sygn.1630;sygn.1631;sygn.1736.
76AGAD,ZDPerg,sygn.2256;sygn.3033;sygn.3301;sygn.3679;sygn.3694;sygn.3710;
sygn.3732;sygn.3754;sygn.3776;sygn.3930;AGAD,ZDPap,sygn.2907;sygn.2919;
Lustracjawojewództwamazowieckiego1565,cz.2,wyd.I.Gieysztorowa,A.Żaboklicka,
Warszawa1968,s.15;Lustracjawojewództwalubelskiego1565,wyd.A.Wyczański,Wro-
cław-Warszawa1959,s.12;Lustracjewojewództwarawskiego1564i1570,wyd.Z.Kę-
dzierska,Warszawa1959,s.26,96-97,102;Lustracjawojewództwasandomierskiego
1564-1565,wyd.W.Ochmański,Wrocław-Warszawa-Kraków1963,s.161,217,247,
277,280;SumariuszMetrykiKoronnej.Serianowa,t.7,oprac.K.Chłapowski,Warszawa
2014,nr10(s.20).
77Ówprocespoprzedziłom.in.wydanienasejmiepiotrkowskim1527r.przezkrólaZyg-
muntaStaregoprzywilejuzrównującegoŻydówzchrześcijanamiwzakresiewszelkich
opłatcelnych.Przywilejten8sierpnia1600r.potwierdziłkrólZygmuntIIIWaza(AGAD,
MetrykaKoronna.KsięgiWpisów,sygn.144,k.142v-143v).
78AGAD,ZDPap,sygn.861.
79AGAD,ZDPap,sygn.856.
80AGAD,ZDPap,sygn.857.
81AGAD,ZDPap,sygn.858.
