Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Prolog
51
Oswajaniupolskiejelitypolitycznejiintelektualnejzporozbiorowąsytuacją
sprzyjałyrównieżkontaktywolnomularskie.Wstyczniu1805rokuWielkaLoża
KrajowapruskiejmasoneriiwydaławarszawskiejlożyDZumgoldenenLeuch-
ter”zgodęnaodbywanieczęściposiedzeńwjęzykupolskim.Pierwszeznich
uczczonoodśpiewaniemokolicznościowejkantatyzesłowamipopularnego
komediopisarzaiaktoraLudwikaAdamaDmuszewskiegoorazmuzykąJózefa
Elsnera.Pełnaodniesieńdocnoty,braterstwaludziikrólestwarozumu,witała
dzieńDoddawnapożądany/Wnimłączywęzełwieczysty/ISarmatyiGermany”.
WkilkamiesięcypóźniejpodzwierzchnictwemDdoskonałejlożyśw.Jana
ZłotegoLichtarza”rozpoczęładziałalnośćpolskalożaDŚwiątyniaMądrości”.
NaichpołączonychposiedzeniachiuroczystościachnajwyżsiurzędnicyFry-
derykaWilhelmaIIIwWarszawiemogli,zgodniezesłowamipieśni,Dgardzić
zbrodniarzemwkoronie,wielbićpoczciwychwsiermiędze”wspólniezdaw-
nymikonspiratoramiilegionistami–Szaniawskim,Godebskim,Kosseckim,
KosińskimczyJózefemNiemojewskim
55
.
Obietnicyurokówspokojnego,prywatnegożyciazdalaodryzyka,wyrze-
czeńirozczarowańzwiązanychzlosemspiskowcaczylegionistyuległowówczas
wieluaktywnychdo1801rokuuczestnikówdziałańniepodległościowych.Brak
widocznychsukcesówpolitykioporuwobeczaborcówiperspektywadłuższej,
jaksądzono,stabilizacjiukładusiłwEuropie,atakżesmutnewnioskizobser-
wacjiroliodgrywanejprzezsprawępolskąwdyplomacjimocarstwskłaniały
dopogodzeniasię–częstoniełatwego–zporozbiorowąrzeczywistością.Po
LunévilleiSanDomingotrudniejjużbyłowzywaćdobezkompromisowego
odrzuceniaporozbiorowegostatusquo.Pozostałozatem,zaprzykłademwielu
rodaków,poszukaćwłasnejDcząstkiwolności”–wliteraturze,nauceczyzarzą-
dzaniuwydzierżawionymmajątkiem.
Coważne,nastrojewkrajubyłyjużwowymczasieraczejodległeodpesy-
mizmuzpierwszychlatpotrzecimrozbiorze.Uschyłkulatdziewięćdziesiątych
XVIIIwiekuznacznaczęśćpolskiejelitypostrzegałaperspektywynarodowego
bytuwdośćmrocznychbarwach.Pokilkulatachfunkcjonowaniawnowej
sytuacjipolitycznejnajbardziejkatastrofalneprognozymówiąceoszybkim
wynarodowieniuPolakówniespędzałyjużsnuzpowiektym,którymnie-
obcebyłomyśleniewkategoriachnarodowejwspólnoty.Dlaznacznejczęści
owychkręgówcharakterystycznewydająsięraczejsłowaStanisławaStaszica
przemyconewniewinnymwykładzienatematmineralogiiwygłoszonymna
posiedzeniuTPNw1805roku:DPaśćmożeinaródwielki,zniszczećniemoże,
55HymnwdoskonałeylożySt.JanaZłotegoLichtarzanapierwszymzgromadzeniuwjęzykupolskim
śpiewanydnia21stycznia1805,Warszawab.d.[1805];L.Hass,WolnomularstwowEuropieŚrodkowo-
-WschodniejwXVIIIiXIXw.,Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź1982,s.217–218.
