Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Prolog
53
ministrasprawzagranicznychRosji.Zamierzałonzmusićtrwająceprzypolityce
neutralnościPrusydoopowiedzeniasiępostroniekoalicji,stawiającultimatum
zżądaniemzgodyFryderykaWilhelmaIIInaprzemarszprzezziemiepol-
skieczęściwojskrosyjskichkierującychsiędoNiemiec.Wwypadkuodmowy
miałyonewkroczyćdowschodniejczęścizaborupruskiego.Przewidywano,że
wsprzyjającychwarunkachakcjatamożedoprowadzićdoogłoszeniasięprzez
AleksandraIkrólemPolski.Wtrakcietrwającegokilkanaściedni(30wrześ-
nia–16października)pobytuwładcyRosjiwpołożonejwzaborzeaustriackim
rezydencjiCzartoryskichwPuławachwoczekiwaniunaodpowiedźzBerlina
książęAdamprowadziłpoufnekonsultacjepolitycznezprzedstawicielamipol-
skiejarystokracji,m.in.StanisławemMałachowskim,IgnacymiStanisławem
KostkąPotockimi,księciemJózefemPoniatowskim,którzy,zewzględuna
swąpozycjęidawnezasługi,moglistaćsięfilaramiorientacjiprorosyjskiej
wśródPolaków.OfiaskuDplanupuławskiego”zadecydowałaniechęćAleksan-
draIorazznacznejczęścirosyjskichdygnitarzyigenerałówdokonfrontacji
zarmiąpruską,uchodzącąnadalzajednąznajsilniejszychwEuropie.Narusze-
niegranicPrusprzezjedenzkorpusówWielkiejArmiiNapoleonadałozkolei
FryderykowiWilhelmowiIIIpretekstdoudzieleniazgodynaprzemarszwojsk
rosyjskich.AleksanderIniezwłoczniepodążyłdoBerlina,gdzie3listopada
ratyfikowanotraktatzobowiązującyPrusydoprzyłączeniasiędokoalicjipo
ewentualnymniepowodzeniupodjętejprzezniepróbymediacji.Porozumienie
przypieczętowałaprzysięgawieczystejprzyjaźni,którąniedoszłykrólPolski
odbudowanejkosztemmonarchiiHohenzollernówiwładcaPruszłożylisobie
przygrobowcuFryderykaWielkiego.DPlanpuławski”nakrótkorozbudził
wśródczęściarystokracjiiziemiaństwanadziejenaodzyskaniewłasnegopań-
stwapodegidąuchodzącegozaprzyjacielaPolakówwładcyRosji.Niemógł
jednakwpłynąćnanastrojeszerszychkręgów,przedewszystkimzuwagina
ostrożność,zjakąCzartoryskiprowadziłswedziałania.WahaniaAleksandraI,
niechęćrosyjskichdygnitarzydoideiodbudowyPolskiczykoniecznośćdelikat-
negosondowaniastanowiskaWiedniawobecdziałańzmierzającychdozmiany
porozbiorowegoukładusiłograniczałymożliwośćotwartegomobilizowania
patriotycznejopiniipublicznej–jakzauważałbiografksięciaAdama:DNajwy-
raźniejchciano«zbawićPolaków»,alebezichnajmniejszegoudziału”
58
.
Rzeczywistenastrojemieszkańcówzaborupruskiegoiichopinienatemat
sytuacjipolitycznejtrudnoocenićjednoznacznie.Wdużejmierzezależałyone
odindywidualnychigrupowychuwarunkowań–rządypruskieinaczejmógł
58OmówienieDplanupuławskiego”por.J.Skowronek,AdamJerzyCzartoryski(1770–1861),
Warszawa1994,s.104–112;idem,KsiążęJózefPoniatowski,Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–
Łódź1984,s.107–108.
