Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
rozważoneprzezhumanistówwokresiedziałalnościKomisjiEdukacjiNaro-
dowej(1773)powołanejwtrudnejdlanarodupolskiegosytuacji—poIroz-
biorzePolski.Wideowymwzorcuszkołytworzonejprzeztwórcówpolskiej
myślipedagogicznejokresuoświeceniaeksponowanonietylkokoniecz-
nośćgodzeniawdziałalnościnauczycielskiejwartościludzkichiobywa-
telskich,aletakżepotrzebęuwzględnianiadobrainnychnarodów,państw
iojczyzn.Dałtemuwyrazm.in.AntoniPopławski(1739—1799),uświada-
miającnauczycielomkoniecznośćkształtowaniawuczniachzarównomiłości
dowłasnejojczyzny,jakimiłościdocałegorodzajuludzkiego2.ZkoleiSta-
nisławKonarski(1700—1773)wskazywałnauczycielom,żeDMusząoni
pilniewystrzegaćsiępopędliwości,nieunosićsię,niekrzyczeć,nieobrzu-
caćuczniówwyzwiskami,nienaigrywaćsięzmniejzdolnych”3.Grzegorz
Piramowicz(1735—1801)dodawał,żewalorymoralneidobreprzygoto-
waniezawodowenauczycieliwzbudząszacunekwzględemnichnietylko
uwychowanków,aleupozostałychczłonkówlokalnejspołeczności,aich
odpowiednistosunekdouczniówwpłynienauzyskanieprzeznichwyso-
kichosiągnięćpedagogicznych4.
Zdecydowanietrudniejszasytuacjapolitycznaispołecznadlanarodu
polskiegonastąpiłapoIIIrozbiorze(1795).Prowokowałaonahumanistów
doodmiennegoniżwcześniejsze—szerszegospojrzenianarolęnauczyciela
ijegoosobę.Myślącopracypedagoga,eksponowanowówczaspotrzebę
wychowywaniawkulturzeitradycjinarodowejorazogólnoludzkiejorien-
tacjicałegozniewolonegoprzezzaborcówspołeczeństwapolskiego.Itak,
KarolFryderykLibelt(1807—1875)pojmowałdziałalnośćoświatowąpeda-
gogówjakośrodekmoralnegodoskonalenialudzkości,budzeniawniej
poczuciagodnościogólnoludzkiej.Jednocześniesprzeciwiałsiępoglądowi,
wedługktóregomiłośćojczyznpartykularnychjestprzeżytkiem
5
.Także
EwarystEstkowski(1820—1856)działalnośćnauczycielskąwyobrażałsobie
jakoprzygotowaniedożyciawtrzechcorazszerszychsferach,amiano-
wicie:wrodzinie,narodzieiwśródludzkości
6
.ZkoleiBronisławFerdy-
nandTrentowski(1808—1869)zwszystkichnauczycielskichobowiązków
zanajważniejszewdziałalnościpedagogicznejuznałwychowawcze,itonie
2A.Popławski:Orozporządzeniuiwydoskonaleniuedukacjiobywatelskiej.Projekt
PrześwietnejKomisjiEdukacjiNarodowejz9marca1774roku.W:Idem:Pismapedagogicz‑
ne.WstępiobjaśnieniaS.Tync.Wrocław1957.
3S.Konarski:Pismapedagogiczne.WstępiobjaśnieniaŁ.Kurdybacha.Wrocław—
Kraków1959,s.89.
4G.Piramowicz:Powinnościnauczycielawszkołachparafialnych.Kraków1850.
5K.F.Libelt:Pomysłowychowaniuludów.W:Pismaooświacieiwychowaniu.Wybrał
iwstępemopatrzyłJ.Szewczyk.Wrocław1971.
6E.Estkowski:Kilkamyśliwstępnychikilkauwagnadśrodkamioświecenialuduna‑
szego.W:Wybórpismpedagogicznych.Oprac.iwstępemopatrzyłM.Szulkin.Warszawa
1955.
22
