Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
tylkowstosunkudouczniówwszkole,alerównieżwśrodowiskulokal-
nymwzględemdorosłychPolaków.Wypływałyonezpotrzebykształtowa-
niasamodzielnychitwórczychDjednostekrzeczywistych”,awięctakich
Polaków,którzyspowodująprzerwanienarodowejniewoliidoprowadzą
doodrodzeniasiępaństwapolskiegojakoniepodległegobytupolitycz-
nego.WtensposóbTrentowskiwiązałrolęnauczycielazeswymnaczelnym
ideałem,którymbyłowychowanieniezależnychjednostek,osóbczynu,
Dludzirzeczywistych”.Tenfilozofipedagoguznał,żeDtylkosamodziel-
nośćjestmatkąipiastunkąsamodzielności”.Uważał,żenauczycielsam
musibyćautonomiczną,samodzielnąosobą,botylkowtedybędziemógł
ukształtowaćniezależnegoDwewnętrznie”ucznia7.
MieczysławTytusBaranowski(1851—1898)żądałodnauczycielstwa,aby
realizowaneprzezniewychowaniebyłonietylkowszechstronneiusamo-
dzielniająceczłowieka,aletakżeukierunkowanenadobrocałegorodzaju
ludzkiego8.NatomiastjegorówieśnikJanWładysławDawid(1859—1914)
najmocniejakcentowałwpływosobistynauczycielanawewnętrzneżycie
wychowanków.Dlategookreśliłjegoidealnepostawy,którezapewniająnaj-
skuteczniejszeoddziaływanienauczniaiumożliwiająrozwinięciewnim
cechcharakteruorazzachowańcelowychikoniecznychdorzetelnegopeł-
nieniasłużbynarodowej9.Stądteżdoważnychpostawnauczycielabadacz
zaliczyłprzedewszystkimpostawęczynuwzględemwychowanka,opartą
naDmiłościdusz”.Równieżwkontekściepotrzebobywatelskichmożna
zrozumiećcredo,zawarteprzezDawidawrozprawieOduszynauczyciel‑
stwa:D[ł]wżadnymzawodzieczłowiekniematakwielkiegoznaczeniajak
wzawodzienauczyciela”
10
.PodobniejakTrentowski,DawidpisałDopowoła-
niunauczycielajakokierowniczymczynnikuwychowania”.Tensamwątek
wcześniejpodjąłks.WojciechSzweykowski(1773—1838),uświadamiając
nauczycielompotrzebędocenianiagodnościswegopowołania.Chodziło
muoto,abypedagodzykształtowaliwsobieuczuciamiłościiprzywiąza-
niadozawodu,wówczasbędątylkojemuoddani11.
Zarównodlaprzywołanychhumanistów,jakidlawieluinnychżyjących
wokresiezaborów,m.in.StanisławaStaszica(1755—1825),FeliksaJezier-
skiego(1817—1901),HenrykaWernica(1829—1905),istotnebyłonietyle
nauczanie,ilekształtowaniewmłodymczłowiekuodpowiednichpostaw.
Świadczyotymfakt,żeanalizowalioniDpowinnościnauczyciela”nieod
7B.F.Trentowski:Chowanna,czylisystempedagogikinarodowejjakoumiejętności
wychowania,naukiioświaty,słowemwykształcenianaszejmłodzieży.Poznań1842.
8M.T.Baranowski:Pedagogikadoużytkuseminariównauczycielskichinauczycieli
szkółludowych.Wyd.7.Lwów1910.
9J.W.Dawid:Oduszynauczycielstwa.Kraków1912.
10Ibidem,s.12.
11I.Nowosad:Nauczyciel—wychowawcaczasówpolskichprzełomów.Kraków2001.
23
