Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„Którytakśpiewa?”.Uwagiwstępne
perspektywautylitarna,sprowadzającasięczęstodowskazówek,wjakisposób
najłatwiejupolowaćpożądanegatunki,zaśteniechciane–skutecznieprze-
płoszyćzpóluprawnych.Autorzytychpracczęstopoświęcalijednaksporo
uwaginaopisaniewygląduptaków,charakteryzującjeprzypomocybarwnego
języka,jakimożemyznaleźćnaprzykładwpochodzącejXVIwiekuksiążce
MateuszaCygańskiegoMyślistwoptasze8(orazwwieluinnychopodobnej
tematyce).Zbiegiemczasuzaczęływnichpojawiaćsiętakżecorazbardziej
dokładneryciny,wszczegółowyiocierającysięniekiedyoartyzmsposób
dokumentującewyglądposzczególnychgatunków.Publikacjetakiezczasem
sięwyspecjalizowały,dlategomożnapowiedzieć,żebyłypoprzednikamidzi-
siejszychatlasów,poradnikówiprzewodnikówterenowych.
Winnysposóbsąsiedztwoludziiptakówpokazywałasztuka.Dlaarty-
stówinspiracjąbywałyśpiew,wygląd,rytuałygodowe,mówiącnajkrócej:
wszystko,coprzenosiłopunktciężkościwsferędoznańestetycznych.Od
antycznychdekoracji,przezpóźniejszedekoracje,rzeźby,grafiki,ażpo
współczesnedziełasztukwizualnych–ornitologicznemotywywsztuce
kojarzonesązkoncepcjąpiękna,którakoncentrujesięnasensualnych,
azatemulotnychdoświadczeniach.Wtymaspekcieartystycznafascynacja
ptakamibyłazwiązanazurzeczeniembogactwemizłożonościąmaterial-
negoświata,rozpościerającegosięprzedoczamiczłowieka.Skupieniesię
nakonkrecieotwierałoczęstopoledoustanowieniaperspektywyindywi-
dualnej,oderwanejodskojarzeńsymbolicznych,ajednocześnieskupionej
natuiteraz.Naprzykładpoetówinspirowałptasiśpiew;próbowaligo
przenosićdoswoichtekstów,eksperymentująctymsamymzbrzmieniową
warstwąpolszczyzny.Wutworachliterackichptakipojawiałysięjako
nośnikiróżnych,częstoskomplikowanychsensów,przekazywanychprzy
pomocyróżnorakichmetaforycznychkonstrukcji,wktórychnaróżnyspo-
sóbzałamywałysiękulturoweorazreligijneskojarzenia,połączonezindy-
widualnymjęzykiemartystycznym.
Mimotoludzkistosunekdoptakówjestambiwalentny.Każdapróba
holistycznegozbadanianaszychfascynacjiskrzydlatymiprzyjaciółmi
musiobejmowaćsferysacrumiprofanum9.Zjednejstronypodziwiamy
jeiwykorzystujemyjakopozytywnesymboleialegoriewwielubaśniach,
atakżewmitologiiczyreligii.Zdrugiej–odwiekówpopulacjeptasie
byłybezwzględnieeksploatowaneieksterminowane.Niektóregatunki,
8
M.Cygański,Myślistwoptasze,dziełozXVI.wieku,obejmującewykładwszystkiego,cowówczas
doptasznictwawPolszczenależało,aoboktegowymieniającerodzajeigatunkiptakówkrajowych:
teraznanowoprzedrukowanezdodaniemprzedmowy,objaśnieńiprzypisówAntoniegoWagi,
Warszawa1842.
9
Zob.T.Hanson,Pióra.Ewolucja…,dz.cyt.
17
