Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
JADWIGALACH-ROSOCHA
Rolawartościwkształtowaniuczłowiekajakoosoby
ZdaniemErichaFromma,współczesnyczłowiekpowinienkorzystaćzobydwu
przedstawionychwyżejsposobówdochodzeniadosensuwłasnegobyciawświe-
cie.Jeślitaksięniedzieje,towinęponosikultura,którabłędniepojmującwy-
mógracjonalnościosoby,narzucafilozofiiinaukomhumanistycznymjedenmało
efektywnysposóbpoznania.Uznającwyższośćintelektualnejzdolnościdoabs-
trahowanianadrzekomomniejwartościowympoznawczomyśleniemkonkret-
nym,lekceważyrezultatydoświadczeńtegodrugiego,chociażtoonomaznacznie
większywpływnaludzkieżycie.Podczasgdymyślenieabstrakcyjneumożliwia
doświadczanieprzedmiotówświatajedyniepoprzezwartościwtórne,awięcce-
chytypowe,wspólnewieluprzedmiotom,todoświadczeniaopartenamyśleniu
konkretnymukazująpierwotnąwartośćprzedmiotu,wynikającązjemutylko
przynależnychcechiwłaściwości1.
Wartośćpierwotna–wyjaśniaE.Fromm–towartośćkonkretna,najbardziej
podstawowadladanejosobylubrzeczy.Jejrolapoleganaucieleśnieniuwrealnie
istniejącymprzedmiocieindywidualnejnaturyosobylubrzeczy,nausprawied-
liwieniujejprawadoniezależnegoistnienia,potrzebytrwaniawewłasnejtożsa-
mości.Ztejracjiniemożnajejzmienić,zrównaćzinnąaniżadnąinnązastąpić.
Wtymujęciuniepojawiasięproblemzakwestionowaniasensuistnieniajakiejś
konkretnejosoby,bożadnainnaniejestzniąidentyczna.Ewentualnakrytyka
byłabybezpodstawna–nieznajdujekoniecznegopunktuodniesieniawsamej
istociejejodrębnegobytu.Inaczejmasięrzeczzabstrakcyjną,wtórnąwartością
osobylubrzeczy.Tapowstajenajczęściejwoderwaniuodwartościkonkretnej,
wwypadkuosobyzależyodekspertówoceniającychjejprzydatnośćwrealizacji
jakiegośwspólnegospołecznegoprzedsięwzięcia,awwypadkurzeczy–odrze-
czoznawcówstwierdzających,żestanowionatowarijakotakamożebyćwłączona
wproceswymianydóbr.
Wartośćwtórnacharakteryzujesięzmiennością,zależyodsytuacji,modyiko-
niunktury,achociażniejestwzględemprzedmiotuadekwatna,wspołeczeństwie
współczesnymuchodzizazwyczajzaautentyczną.KonsumpcyjnakulturaZa-
chodu–jakzauważaE.Fromm–maskłonnośćdowartościowaniawszystkich
rzeczywedługabstrakcyjnejskali.Łudzącpozoramiprawdziwości,rozciągaswe
nieuprawnionekwalifikacjeiocenytakżenaludzi.Cechąszczególnątegowartoś-
ciowaniajestnakierowanienailość,anienajakość,stądniemożeonouchwycić
człowiekawjegowyjątkowości,rozpoznaćmotywacjirządzącychjegodążeniem
dowyłonieniasięznieokreślonościistaniasięosobą.Trudnowięcpojąć,dlaczego
dokonujemyabstrakcjiwszystkiego,łącznieznamisamymi;konkretnąrzeczywistośćludzi
irzeczy,doktórejmożemyodnieśćsięcałąrzeczywistościąnaszejosoby,zastępujemyabs-
trakcją,duchamiwcielającymiróżneilości,alenieróżnejakości2.
1E.Fromm,Zdrowespołeczeństwo,przeł.A.Tonalska-Dulęba,Warszawa1996,s.122.
2Tamże.
