Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Paradygmatynaukowe
AgnieszkaDoda-Wyszyńska
Nauka,żebysięrozwijać,musiprzyjąćpewienparadygmat,stanowiący
ważnyselekcjonerinformacji,modelpostępowaniabiorącypoduwagęnie-
któreczynniki,awyłączającyinne.Paradygmatstajesięniebezpieczny,kiedy
sięuważa,żejestonnaturalnyijedyny.OdkrycieThomasaKuhnafunkcjono-
wanianaukiwparadygmatach,toprzedewszystkimodkrycie,żenaukama
zmiennykształt.Jejpozytywnośćwynikaztego,żemożebyćkrytykowana
zarównozwewnątrz,przezdekonstrukcjęparadygmatu,jakizzewnątrz,
przeznoweodkryciaiteorie.Naukadziękiparadygmatompozwalawypo-
wiadaćtwierdzenia,opisujefakty.Rozwiązaniaspozaparadygmatunauko-
wegoniesąuznawanezanaukowe,alemogąsięnimistać.Częstorewolu-
cjoniścinaukizmieniająparadygmat,mimożenapotykająopór,zarówno
naukowcówprzyzwyczajonychdofunkcjonowaniawstarymparadygmacie,
aleteżopórspołeczeństwa,którenauczyłosiędostosowywaćdoniegoin-
stytucje,zarównonaukowe,jakiużytecznościpublicznej.Cociekawe,naj-
częściejdopierowtrakciekryzysuspołecznego,stwierdziKuhn,wnadziei
narozwiązanieproblemów,uczenizaczynająprzeprowadzaćanalizyflozo-
fczne.Zastanawiaćsięnietylkonadkonkretnymirozwiązaniami,alenad
ichspołecznąaplikacją,zaczynająproblematyzowaćdefnicje,nowehipotezy
ifunkcjonującejużrozwiązania15.
Naukowcy,dokonującodkryć,zmieniająparadygmaty,np.natemattego,
cowywołujechorobę.Obowiązującydziśkierunekparadygmatuwmedycy-
niepoleganaskierowaniucałejuwaginaczynnikizewnętrznechoróbiich
unifkację.Jeżelijakiśczynnikwywołujechorobę,totrzebaokreślićzjakim
prawdopodobieństwemiczęstotliwościąjąwywoła.Jeżeliistniejeryzyko
choroby,nawetprzymałymprocenciezagrożenia,totrzebazlikwidować
toryzyko.Niepatrzysięnaprzypadkiosóbnarażonychnaczynnikichoro-
botwórcze,któreniechorują.Iniechodzitutylkooosobyzdrowe,odpor-
ne,silne,ztzw.dobrąodpornościąnieswoistą,alechodzioosobysłabsze,
ztzw.grupryzyka,któreteż(sic!)całkiemczęstoniechorują,mimokontaktu
zczynnikiemchorobotwórczym.
Wirusystanowiąjedenzczynnikówewolucjiistotżywych.Przenikając
dokomórekdostarczająnowychgenówirozwijająmożliwości,którychdo-
tychczastekomórkiniemiały.Jakopozbawionestrukturykomórkowej,są
pasożytamibezwarunkowymi:ichrozmnażaniemożenastąpićjedyniewży-
wejmaterii.Uczestnicząwcyklużycia,niebędącwłaściwieżywe.Pozano-
sicielemwiruszachowujesięjakstabilnacząsteczkachemiczna.Ożywiasię
wkontakciezorganizmemżywym.Organizmrozpoznajepatogeniwytwa-
15Por.T.Kuhn,Strukturarewolucjinaukowych,przeł.H.Ostromęcka,Warszawa2001.
AdamMickiewiczUniversityPress©2022
