Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
ajegoprzeciwnicy-onepistemologicznejanarchii”(nNewYorkTimes”
,14.06.2020).
Pobardzopodobneprzykładynietrzebasięgaćażzaocean,chociażnasznajbliższy
sojusznikstanowizapewnewzórniedościgniony.
Świadomeicynicznekłamstwaosóbwpływowychiwidocznych,przeznie-
którychuznanychwręczzawyrocznię,przynosząodbiorcompodwójnestraty.Po
pierwszewprowadzająichwbłąd,anatakichfałszywychinformacjachoprzeć
mogądalszeszkodliwedlasiebiedziałania.Naprzykład:badacz,którypublikuje
naciąganewyniki,możeskierowaćwysiłkiinnychbadaczynaeksperymentyzgóry
skazanenaniepowodzenie;polityk,którywbrewdanymogłaszakoniecpandemii,
godzisięzzagrożeniemzdrowiaobywateli,którzynaiwnieporzucająśrodkiostroż-
ności;dziennikarzpublikującypomówienianaruszadobraosobisteipodważazaufa-
niedooskarżonychniesłusznieosób,conaprzykładwbiznesiemożeprowadzićdo
bankructwafirmy;korporacjafarmaceutycznareklamującaniesprawdzonylekmoże
narazićzdrowieiżycienaiwnegoklienta.Drugiefektnieodpowiedzialnościzasłowo
totraumatycznedoznaniepsychiczne,poczuciezawodu,gdyuznawanyprzeznas
autorytet-uczony,polityk,dziennikarz-okazałsięfałszerzemikłamcą.Przykry
dysonansmoralnytododatkowy,moralnienagannyskuteknieodpowiedzialności
zasłowo,niezależnieodprzekazaniafałszywychinformacjiiwywołaniadysonansu
poznawczego.
Szczególnąinajbardziejwymagającąformąodpowiedzialnościzasłowojest
odpowiedzialnośćza„danesłowo”:obietniceprzedwyborcze,przysięgi,zaklęcia
małżeńskie(nżenigdycięnieopuszczę”),ślubyzakonneitp.Ichzłamanierodzi
dysonansenajbardziejdotkliwe.
Gdyjakowymógdziałaniaodpowiedzialnegowskazujemyjegomoralnekonse-
kwencje,dobroosóbdotkniętychjegoskutkami,pojawiająsięswoistedylematymo-
ralne.Popierwsze,samakategoriadobrajestwieloznaczna,bojestwielesystemów
wartościiludziecenićsobiemogąróżnerzeczy.Niektórewartości,naprzykładżycie
izdrowie,sązapewneuniwersalne,aleinnemającharakterbardziejpartykularny.
Dlajednychważnajestpraworządność,adlainnych500+,dlajednychwolność,adla
innychpłacaminimalna,dlajednychprawaobywatelskie,adlainnychładiporzą-
dek.Azatemodpowiedzialnośćpolitykówbędąoceniaćodmiennie,wedługtych
różnychskutkówichdecyzji.Wskazujączaśprzykładbardziejbanalny:dlajednych
odpowiedzialnydilersamochodowytoten,którypromujeniezawodnysilnik,adla
innychliczysiękolorkaroserii,dlajednychważnajestjakośćproduktu,adlainnych
opakowanie.Podrugie,społeczeństwojestzawszezróżnicowaneklasowo,warstwowo,
regionalnie,zawodowoizawszetrzebaspytać:dobreskutki,aledlakogo?Ostatnio
górnicy,którzyotrzymalipełnązapłatęzapostojowezpowodupandemii,mogątrak-
towaćrządjakoodpowiedzialny,alepracownicyinnychdziałówprzemysłu,będący
wpodobnejsytuacji,aotrzymującytylkoczęśćwynagrodzenia,protestują,uważając
uprzywilejowaniejednejgrupyzanieodpowiedzialne,niezgodnezwartościąrównego
2.Logikaigraniceodpowiedzialności
