Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
J.A.Majcherek,Kultura,osoba,tożsamość.Zzagadnieńfilozofiiisocjologiikultury,
Kraków2009,ISBN978–83–7271–577–7,©byWNUniwersytetuPedagogicznego2009
Jednakreformacjaiwywołanyniąpodziałjednolitejdawniejkul-
turychrześcijańskiejspowodowałypojawieniesiępluralistycznego
rozumieniakultury.„Buntprzeciwkowładzypapieskiejdoprowadził
niektórychspośródXVI-wiecznychreformatorów(zwłaszczaprote-
stanckichprawników)doprzekonania,żeróżnicemiędzyposzczegól-
nymikulturowymitradycjamisąconajmniejrównieistotnejakto,co
imwspólne”[tamże,47].Ale,jakstwierdzaIsaiahBerlin,to„Vico
jestprawdziwymojcemzarównowspółczesnejkoncepcjikultury,jak
tego,comożnanazwaćkulturowympluralizmem,wedługktóregokaż-
daautentycznakulturamaswojąwłasną,niepowtarzalnąwizjęiskalę
wartości”[tamże,52].
Triumftegopluralistycznegopodejścianastąpiłwromantyzmie
podwpływemkoncepcjiJohannaGottfriedaHerdera,„którysławił
niepowtarzalnośćkulturnarodowych,kładącnaciskprzedewszystkim
naichniewspółmiernośćiróżnicekryteriów,wedługktórychmożnaje
zrozumiećiocenić”[tamże,48].Oworomantycznepostrzeganieiuj-
mowaniekulturyprowadziłojednakdourabianiaiużywaniahipostaz
(duchnarodu,charakternarodowy),którezpunktuwidzeniarodzącej
sięwlatach30.XIXwiekufilozofiipozytywistycznejnależałydotypo-
wychprzejawówmętnejmetafizykiijakotakiepowinnybyćodrzucone
wjedynejuprawnionej,czylinaukowej,teoriikultury.Tazaśpowróci-
ładouniwersalistycznychiunilinearystycznychujęć,którewczasach
HerderapropagowałHumboldt.„IdeakulturystworzonaprzezHerde-
ramacharakter‘partykularystyczny’.KulturędefiniujeHerderjako
coś,czegoistotąjestodrębność–jakowyspę‘my’naoceanie‘oni’.Kon-
cepcjaHumboldtajestnatomiast‘uniwersalistyczna’:dlaHumboldta
człowiekkulturalny,postrzegającludzkośćjakocałość,znającsztukę
iliteraturęinnychnarodów,sympatyzujezżyciemludzkim,przejawia-
jącymsięwewszystkichjegowyższychformachiaspiracjach”[Scruton
2006,12].
KoncepcjeHumboldta,skądinądtwórcymodelunowoczesnego
uniwersytetuiuprawianejwnimnauki,wpłynęłypospołuzpozytywi-
stycznąkrytyką„metafizyki”napierwszenaukoweteoriekultury,wy-
rosłewkręguewolucjonizmu,uważanegozasprawądokonańDarwina
zanajbardziejuprawnionymodelinterpretacjizjawisk.Ewolucjonizm
wantropologiikulturowejzakładał,żehistoriakulturywobrębiecałej
ludzkościreprezentujeunilinearnenastępstwotychsamychwszędzie
8
