Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Kulturowyzwrotteorii
45
padałynapytanienczymjestliteratura?”,odwoływałysięalbo
dotradycjiznaczniewcześniejszych(jaknp.wprzypadkuteorii
formalistówrosyjskichreaktywującejzałożeniaestetykiKanta,
awięcuznającejdziełoliterackiezatwórautoteliczny,wysuwa-
jącynapierwszyplanwłasneukształtowanieformalne).Alboteż
starałysięstworzyćwłasnekryteriawnawiązaniudoaktualnych
koncepcjifilozoficznych(np.koncepcjaRomanaIngardenaprzy-
znającazdaniomliterackimstatusfikcjonalny)lubjęzykoznaw-
czych(np.koncepcjastrukturalistyczna,dostrzegającawjęzyku
literaturyspecyficznąfunkcjonalność(jakwteoriachMukařov-
skiegoczyJakobsona)bądźteżnadającamuwalorspójnejorga-
nizacjisystemowej(np.teorianarratologówfrancuskich).Nieco
późniejpojawiałysięrównieżteorie,którestarałysiępogodzić
tendencjeesencjalistycznezaktualnymiprzemianamiwsamej
literaturze(np.teoriaintertekstualnościG.Genette’a).
Ipoł.XXwiekuzdominowanazostałajednakostatecznie
wpływamiteoriijęzykaijęzykoznawstwaogólnegoFerdynan-
dadeSaussure’a,akierunek,wktórympodążaćzaczęłabar-
dzointensywniewiedzaoliteraturzeokreślanyjestczęstomia-
nemzwrotulingwistycznego4.Punktemwyjściadlateoriispod
znakuformalizmuistrukturalizmustałsiębowiemjęzyk/sy-
stemjęzyka,anie,jakdotejpory,pozajęzykoweuwarunkowa-
niadziełaliterackiego.IpodobniejakdeSaussurepragnąłuczy-
nićjęzykoznawstwonaukąścisłą,takrównieżbadaczomlitera-
turybardzoszybkozamarzyłosięprawdziwieścisłeinaukowe
literaturoznawstwo.Dlategoteżideanmocnej”naukiolitera-
turze,azarazemoczywiście-nmocnej”(systemowej,ogólnej,
uniwersalnej,obiektywnej)teorii-powolizaczęławychodzić
naplanpierwszyiwyznaczaćgłównetendencjewwiedzyolite-
raturzeconajmniejdokońcalat60.DeSaussure’owskaideaję-
zykaikoncepcjajęzykoznawstwaogólnegonarzuciłaokreślony
sposóbwidzenialiteraturyiliteraturoznawstwa,apoglądyjęzy-
koznawcygenewskiegonateorięjęzykawywarłybardzosilny
wpływnakształtsamejteoriiliteratury.DeSaussure’aintereso-
4Zjawiskotonagrunciefilozoficznymnajlepiejopisujeantologiapodred.
R.Rorty’ego,TheLinguisticTurn.
