Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
21
gdybyudałosięterminymoralne(złożoneideemodi)rozłożyć
naprosteelementy,codoznaczeniaktórychdałobysięuzyskać
powszechnązgodę,twierdzeniamoralnościbyłybyrówniepew-
nejaktwierdzeniaarytmetyki.Naprzeszkodziejednakstoinie
tylkozłożonośćpojęć,lecztakżeludzkastronniczość,przezco
należyuznać,żeprojektzbudowaniatakiejetykimacharakter
jedyniedeklaratywny16.Podrugie,Lockesceptyczniezapatrywał
sięnamożliwośćoparciazasadmoralnychnawizjiwiecznego
potępieniaczynagrody,mającychwyrównaćkrzywdyzaznane
przezcnotliwych,atakżeprzywieśćwystępnychprzedsądosta-
teczny,nawetjeślizażyciaudałoimsięuniknąćkary.Rzecznie
tylkowtym,żetrzeźwopatrzącnaświat,dostrzegał,iżwizjaowe-
gosądumałoktóremuprzestępcyspędzasenzpowiekiwbrew
powszechnymopiniommyślicielireligijnychniestanowiwca-
ledostateczniesilnegomotywupostępowania.ChociażLocke
uczyniłwiele,abypodaćracjonalną,dającąsiępogodzićzdo-
świadczeniemiwiedząwykładniędogmatów,tojednakuzna-
wał,żepozostająonekwestiąniewiedzy,leczwiary.Stądwliście
dozaniepokojonegoTyrellapisał:nMogęsądzić,żeprawdopo-
dobieństwonagródikarwżyciuprzyszłymmożesłużyćjako
umocnienieprawaboskiego,gdybyśmymoglionichzawczasu
wiedzieć.Nachwilęobecnąjednakdowóddotyczącyprzyszłych
nagródikarniejestwmejmocybardziejniżstwierdzenie,czy
16nJestemprzekonany-pisałLockewRozważaniach-żegdybyludzie
zechcielibezstronnieposzukiwaćprawdmoralnychirówniebezstronniepo-
szukiwaćprawdmoralnych,jakposzukująmatematycznych,(ł)zbliżylibysię
bardziejdopełnychiwyczerpującychdowodów,niżsiętoprzyjmujezazwyczaj.
Niemożnajednakoczekiwaćwtejdziedziniewiększychrezultatów,pókiżądza
zaszczytów,bogactwaiwładzybędzieskłaniałaludzidoopowiadaniasiępo
stroniemodnych,dobrzeopłacającychsiępoglądów,anastępniewyszukiwania
racjibądźudowadniających,żesąpiękne,bądźmaskującychiukrywających
ochszpetotę”(JohnLocke,Rozważania,ks.IV
,rozdz.III,par.20,przeł.Bole-
sławGawecki,t.2,PWN,Warszawa1955,s.235).
