Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmowa
9
odpowiedzinapytanieotojakibyłobrazNapoleonawspołecznejwyobraźniijakie
funkcjepełniłwświadomościkilkupokoleńPolakówżyjącychmiędzyokresem
legionówDąbrowskiegoaupadkiempowstaniastyczniowego.Zestawiającróżne,
częstosobieodległeczywręczsprzeczneaspektylegendyNapoleona,pragnąłem
zasygnalizowaćjejzłożonośćiwagętejżedlakształtowaniasiępolskiejideologii
patriotycznejorazwskazać,jaktrudnobyło(izapewnejestnadal)owyważoną,
obiektywnąisprawiedliwąocenętejpostaci.Zamierzeniemmejpracybyłotakże
zwrócenieuwaginatojaktradycjailegendanapoleońskaewoluowaływzależności
odaktualnejsytuacjiorazzapotrzebowaniapolitycznegoispołecznego.Starałemsię
wskazywaćprzyczyny,naskutekktórychobrazrzeczywistościanastępnieprzeszło-
ścinapoleońskiejzmieniałsięipodlegałtransformacjomuzależnionymwdużej
mierzeodkontekstu(ipotrzeb)konkretnegomomentuhistorii.
Pracępodzieliłemnatrzyzasadniczeczęści:
–pierwszazatytułowanaLegendażołnierskaprzybliżalegendęsławiącąprzede
wszystkimgeniuszwojennywodzaFrancuzów,jegotalentywojskowe,„magiczną
siłę”,dbałośćożołnierza.Wtejpopularnejwersji,częstowręczludowej,splatały
sięwnierozerwalnącałośćfakty,mity,propagandaikult.Dalekaonabyłaodhisto-
riozoficznychuogólnieńczymesjanistycznychuniesień,ajejambicjeartystyczne
ograniczałysiędostworzenia„naiwnej”wersjiwielkiejlegendy.Zamierzeniem
moimbyłopokazaniejejróżnorodnychaspektów,szerokiegooddziaływaniainie-
zwykledługiegotrwania(możnasiępokusićotezę,żeażpodzieńdzisiejszy),a
takżewpływujakiwywarłaonawdobiepowstanialistopadowego.
–drugaczęśćrozprawynositytułKultNapoleonaIwokresieKsięstwaWarszaw-
skiego.Jakożeliteraturategoczasuzostałajużstosunkowonieźleopracowana,cza-
samigruntowniewręczprzebadana,starałemsięprzedewszystkimusystematyzo-
waćiuogólnićwnioskiswoichpoprzednikóworazuzupełnićjeomniejznanewątki
ideoweorazpodbudowaćjebogatsządokumentacjąźródłowąsięgającdoczęstojuż
zapomnianychutworów,zwłaszczazkręgupopularnego.Stądprzywoływanie
głównieutworówfunkcjonującychwszerokimobiegu(druku,piosence),awmniej-
szymodwoływaniesiędoznanychjedyniezrękopisów.Starałemsiętakżewykazać
wjakiejmierzeoficjalnalegenda(łączącasięzpolitycznąorientacjąprofrancuską)
determinowanabyłaprzezpolskiedążeniainadziejeniepodległościoweijakprzy-
czyniałasiędokształtowaniaideologiipatriotycznej.Starałemsiętakżeprzedstawić
rozmachiszerokośćoddziaływaniapropagandynapoleońskiej,różnorodnośćuży-
wanychśrodkówibogactwoideiprzezniąniesionych.Mamnadzieję,żewtejczę-
ściudałomisięwykazaćjakogromnywpływnapostawęspołeczeństwapolskiego
wowymczasiemiałyzwycięstwaBonapartegoorazprzywrócenieprzezniegopań-
stwowościpolskiej.Itowłaśnieradykalnazmiananastrojówspołeczeństwapolskie-
go,którazaszławlatach1806-1812wydajesiędlamnienajwiększązasługą„boha-
teraepoki”oraztwórczościjemupoświęconej.
–wtrzeciejczęścizamierzałempokazaćewolucjęlegendynapoleońskiejodczasów
utworzeniaKrólestwaKongresowegopolata60-teXIXwiekuorazzaznaczyćjej
wpływnafilozofięiliteraturępolskiegoromantyzmu.Jednakżegłównymprzedmio-
temrozważańjestmistycznaazarazemmesjanistycznakoncepcjaNapoleonawyra-
żonawwypowiedziachitwórczościprzedewszystkimZygmuntaKrasińskiego,
