Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RzymskaarmiaprzedreformamiGajuszaMariusza
13
Wpiątymiczwartymwiekup.n.e.Etruria11iSamnium12byłygłównymiry-
walamiRzymian,awźródłachliterackichkażdemuznichprzypisywanowy-
nalezieniepilum13.Ponadto,charakternowejbronisugeruje,żezostałaona
przyjętawrazzwprowadzeniemmanipułów.Wprzypadkużołnierzywalczą-
cychwfalandzebrońmiotananiemogłabyćskuteczna,atymsamymjejwy-
korzystywaniewymagałoformacjiobardziejluźnymszyku,któryzapewniał
odpowiedniodużomiejscanacelowanieirzut.JeślizatemRzymianiedocenili
przewagępilumnadhastapodwpływemswoichwrogów,toprawdopodobnie
falangęzaczętozastępowaćmanipułamipodkoniecIVwiekup.n.e.Niebyłato
jednak,jaksugerujeLiwiusz,nagłaicałkowitazminanaworganizacjilegionu.
Jegoprzekaz,mimowewnętrznychsprzeczności,możnabezwiększychprze-
szkódodnieśćdoomawianegookresu14.Hastatiiprincipes,naskutekniezrozu-
miałegoodwróceniaról,odpowiadająterazodpowiedniożołnierzomustawio-
nymwpierwszymidrugimszeregu,aprzezLiwiuszazostalinazwaniantepilani.
Tensamautor,dlakontrastu,wojownikówztrzeciejliniiokreślapilani,którzy,
jakwskazujeichnazwa,bylinadalustawianiwzwartymszyku15.Dlategoteż,
zcałąpewnościądwapierwszeszeregibyłyuzbrojonewpilumizorganizowane
wmanipuły,ostatnizaśwyposażonywhastanadalwalczyłjakofalanga.
Wciągustupięćdziesięciulat,odrozpoczęciaoblężeniaWejówdopierw-
szejwojnypunickiej,armięrzymskądotknęłydwiewielkiezmiany.Pierwsza
znich,wprowadzenieżołdu,umożliwiłaprowadzeniewojentakżewzimie;
druga,adaptacjanowejbroni,awkonsekwencjinowejtaktycznejformacji,po-
zwoliłazerwaćztradycyjnym,greckimsposobemwalkiorazrozwinąćwa-
chlarznowychofensywnychdziałań,którewnastępnymwiekuznacznieuła-
twiłyrozbiciemacedońskiejfalangi.
Doświadczeniawojenpunickichodegraływażnąrolęwdalszymrozwoju
tegosystemu,copotwierdzaPolibiusz.Wnormalnychokolicznościachwcią-
guroku,opróczsocii,czylisojuszników,którzyformowaliswojewłasneod-
działy,powoływanodwiearmie,każdąwsiledwóchlegionówpodkomendą
parykonsulów.Niżejwhierarchiiznajdowałosiędwudziestuczterechtrybu-
nów,posześciuwlegionie,każdyzpięcio-lubzdziesięcioletnimwojskowym
doświadczeniem.Doichobowiązkównależałwybórodpowiednichżołnierzy
spośródplemionprzypisanychdonichdrogąlosowania,metodaselekcjiprzy-
pominałatworzeniedrużynprzedrozpoczęciemgierzespołowych.Zgrupy
11Liv.,II,46,XXVIII,45.
12Ined.,Vat.,III;Drachmann,KleineTexte,97:uοόKήνόΣIυνετKόςήμ.νθυρεόςπάτριος,ούδ’
ύσσούςεϊχομεν…άλλάΣIυιντIιςKIτIστάντεςε.ςπόλεμονKI.τοιςέKεινωνθυρεο.ςKI.ύσσο.ς
όρλισθιντες…άλλοτρ.οιςόπλοιςKI.ξηλώμIσινέδουλωσάμεθIτούςμέγ’έφέIυτο.ςπεφρονηKότIς.”,
Sall.,Cat.,51.
13Byćmożebyłyonejednakrozwinięciemrzymskiejbroni,verutum,używanejprzezlekkąpiechotę,
zobaczP.Coussin,Lesarmesromaines.Essaisurlesoriginesetl’evolutiondesarmesindividuellesdule-
gionnaireromain,Paris1926,s.129-88,181-5.
14Liv.,VIII,8.
15Nienazwanitakdlatego,żebyliuzbrojeniwpilum(jakprzypuszczaliVarr.,DelinguaLatina,V,89
iFestus,s.247).Nazwatazostałaurobionaodpilus–zwartegoszyku(np.primuspilus,agmenpila-
tum,legionespilatae).
