Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp:czasfilozofii
13
nwsteczny”używamzaSigmundemFreudem.Pojęcianretroak-
tywny”(nachträglich)Freudużywałstaleiwielokrotnie.Bardzo
wcześniewjegodzielepojawiłasięrzeczownikowaformaNa-
chträglichkeit,cojestwskazówką,żepojęcietostanowiczęść
aparatupojęciowegomimo,żeniezostałozdefiniowaneaniuję-
tewformiecałościowejteorii3.Freudodpoczątku,tj.napisania
Objaśnianiemarzeńsennych,wskazywał,żepodmiotprzerabia
wstecznieprzeszłezdarzeniaiżetoprzepracowanienadajeowym
zdarzeniomsens,anawetsiłęsprawcząlubmocpatogenną.Po-
wiedziałbym,żedlaFreudapodmiottopodmiotprze-pracowania
ipodmiotprze-pracowany.Chodzijednakoto,abywpracydo-
strzeczabawę,chodzioto,abypodmiotprzepracowaniastałsię
podmiotemrozbawienia,tj.wiedzyradosnej.
Gwałtownaspekulacjaspełniasięzatemnatrzechfrontach,
wtrzechczasach.Popierwszezajmujesięodblokowaniemzde-
ponowanychipozorniemartwychschematówintelektu,należą-
cychwopiniipotocznejdojużzwalczonejprzeszłości.Todlatego
myślspekulatywnazwracasięwstronęTukidydesa,Machiavel-
lego,HobbesaiSpinozy.Zdrugiejjednakstronygwałtowna
spekulacjaspełniasięwteraźniejszości,poszukujemomentów
przesilenia,przemieszczenia,stawaniasięczymśinnym,chwil
przejściaprzezogniskową,codokonujesięwimieniuzwalczenia
izakwestionowanianajbardziejbanalnych,zastanychirzeczywi-
ściemartwychschematyzmówteraźniejszości,któraniemyśli,
anawetodmawiapracymyślenia,iktórąnależypowołaćnanowo
domyśleniaiżycia.TotupojawiasięNietzschezeswoimmyśla-
miniewczesnymi,myślaminienaczasie,myślami,którerozstra-
jajączasowość,totupojawiająsięFoucaultiAgamben,Barthes
iSloterdijkzrefleksjąnatemattego,corzeczywiścieaktualne.
Wreszcie,potrzecie,myślspekulatywnawychylasięwstronę
przyszłości,torującto,comanadejść,antycypującwyłonienia
iwynurzeniatego,conajbardziejzapomnianeiwywrotne,nie-
pewneirozrzucone,czegoś,conajczęściejniemajeszczeimienia,
czegoś,coszukadopieroswojejmowy,zasadswojejzrozumia-
3
J.Laplanche,J.-B.Pontalis,Naznaczaniewsteczne,przeł.E.Modze-
lewska,E.Wojciechowska,[w:]Słownikpsychoanalizy,Warszawa1996,
s.151.
