Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Wkręguzagadnieńhistoriijęzykaidawnychtekstów
cych(zakończenie,koniecjakiejśpracy,ostatnimoment’.Nierazpełnił
onfunkcjęokreślnikaczynnościwykonywanejdokońcapewnegookre-
suczasowego,np.Akonieczniejużichtłucnieprzestani,ażteżionidokońca
startebędąiwniweczsięobrócą(CzechRozm169;KochDryasA2,SXVI),
innymrazemcharakteryzowałostatnią(końcową)częśćdziałania,np.
Azgwałciwszysumienieonojej[duszyczki]niewinne,[ł]marnieasrodzezra-
nilijąonemisprosnościamiagrzechynieznośnemiświatatego,iżjąnapoły
żywozostawili.Ajużkonieczniezewsządźlebyłoonjejbojużjejbyłoniezostało,
jednotonędznepółżywotategotumarnegoadoczesnegomieszkaniajej(RejPos
210;GrabowSetHv.,SXVI),nierzadkoteżopisywałczynność,doktórej
ukończeniawkońcudoszło(podługichprzygotowaniach),np.Tegodla
Kristusmowikoniecznie,jakobynadokonanieanazapieczętowanietychto
wszystkichpospoliciecnot(XVmed.RXXII245,SStp),także-cowydajesię
interesujące-ujmowałcechypracywykonywanejbezkońca(wiecznie),
np.Czemużmojeciężkościczasównieszczęsnychtakmająkonieczniemeserce
cisnąćwiecznie?(GrabowSetK2II2v,SXVI).Wymienioneodcienieseman-
tyczne,rejestrowanedośćkrótko(dokońcadobyśredniopolskiej),wydają
sięnajbardziejprymarne.Sąonebowiembliskietreścistrukturalnejprzy-
słówkakoniecznie,tj.(dokońca’(SSław).JednakwXVI-wiecznejpolszczyź-
niezarejestrowanorównieżinneużycia,wktórychzapomocąleksemu
konieczniewyrażanorozkazlubpostulatspełnieniajakiegośpragnienia,
takżeprzekonanieoprawdziwościlubzakaz,np.Aiżnienawiści,rozterki,
iniezgody,jakohaniebneskazychrześcijaństwa,konieczniepreczwyrzucone
byćmają(KuczbKat160;BudBibKawA3v,SXVI).
Przywołanetreścibynajmniejnierozwinęłysięzeznaczeńprymar-
nychprzysłówkakoniecznie.Możnajejednakuznaćzasensyprzeniesio-
nezbazowegokonieczny,któryuprogudobyśredniopolskiejwnosiłm.in.
takieznaczenia,jak:(ostateczny’,(pierwotny’,(podstawowy’,(całkowity’,
(zupełny’.Cociekawe,wniektórychużyciachprzysłówekkonieczniemożna
byinterpretowaćjako(najpierw,wpierw’,np.Baczcieszteraz,iżja,koniecz-
niejajestemsamPanem,aniemaszBogaopróczmnie(CzechRozm5,SXVI).
Brakkompetencjijęzykowejużytkownikówpolszczyznydawnychwieków
uniemożliwiapełneodczytanieznaczeniaprzywołanegowyimka.Jeśli
jednakwskazanadrogainterpretacyjnajestwłaściwa,beztruduorzec
można,żetreścisemantyczneprzysłówkakoniecznienawiązujądoetymo-
logicznegoznaczenia(początek’9.
Analogiczneelementyznaczeniowemożnatakżewskazaćwrejestro-
wanymodXVIIwiekurzeczownikukonieczność,znaczącym(to,cotrze-
bazrobićwpierwszejkolejności’(zatemnapoczątku),(przymus,mus,
9Wartododać,żewSWbadanyleksemzdefiniowanyzostałjako(końcowo’,
(ostatecznie’,(nieodzownie’oraz(nagląco’.Ostatnizwymienionychodcienise-
mantycznychimplikuje(początek’.
