Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Wkręguzagadnieńhistoriijęzykaidawnychtekstów
wojejcharakterbyłbardziejdominujący.Wszaknajejpodstawiepowstały:
przysłówekkończato(ostrokończącsię,wkształciekątaostrego’(SXVI,
SL,SWil,SW),rzeczownikkończastość(ostrezakończenie,szczyt,wierz-
chołek,ostrze’(SXVI,SL,SWil,SW,SJPD),czasownikkończaścieć(kończa-
stymsięstawać’orazlicznezłożeniatypukończastocyckowy(SW),koń-
czastogardzielowy(SW),kończastojęzykowy(SW)orazkończastokrąg(stożek’
(SW),kończatokręty(spiralny’(SW),kończatokrzywy(zakrzywiony’(SW)
orazkończatookrągły(kończastyizaokrąglony’(SW).WpołowieXXwieku
ta,wydawaćbysięmogło,stabilnajednostkasygnowanajestjakoprze-
starzała,natomiastgrosspośródderywowanychodniejformniejestjuż
rejestrowanych(SJPD).
Interesującewydajesięrównieżto,żeprzymiotnikkońcowy(współ-
cześniedośćczęstostosowany)napoczątkuswejhistoriinotowanybył
stosunkoworzadko.Wdobieśredniopolskiejwznaczeniu(ostatniafaza
czegoś’występowałbowiemnajczęściejanalizowanyjużleksemkonieczny,
natomiastformacjakońcowy(poświadczonaporazpierwszywCn,SXVI)
uznawanabyłazaindywidualizm.DopierouproguXIXwiekuobserwu-
jemy,żebadanyleksem(końcowy)przyjmujetreściprymarnewcześniej-
szegokonieczny,zkoleitenzaczynafunkcjonowaćwyłączniewznacze-
niuprzenośnym(bezwzględniepotrzebny,nieuchronny,nieodzowny’
(SWil).Wtymsamymczasierodzisięderywowanyodkońcowyrzeczownik
końcówka(znajdującasięnakońcu,ostatniaczęśćczegoś’,(koniecliny
stalowej,drutu’(SWil),którybardzoszybkowzbogacasięonowetre-
ściznaczeniowe,tj.np.(wymieniającysięwformachodmianykońcowy
elementwyrazu’(SWil,SW,SJPD,USJP),(zgłoskakońcowawiersza’(SWil,
SW,SJPD,USJP),(ostatniafazawalkisportowej’(SJPD)czy(wyprzedaż,
konieckolekcji’(zasłyszane).Wśródnichniemanawiązańdoetymonu
(początek’.
Takowychodniesieńniesposóbrównieżodnaleźćwrodzinieleksykal-
nejsłowoformykończyć,stanowiącejprzykładstaropolskiejformacjicza-
sownikowejzwbudowanymwyrażeniemargumentowymrezultatuczyn-
ności(PastUchowa,2000:97).Początkowoprzywołanywyrazznaczył
(ograniczać’(SStp),czyli(wytyczyćgranicę,koniec;doprowadzaćczyn-
nośćdokońca’.Zczasemrozwinęłysiętreścipoboczne,dalekieodsensów
zawartychwbazie.PrzykładowowXVIwiekuczasownikkończyćznaczył
(wykonywaniejakiejśczynności’(np.Nadumowęniezjechałsięznamyatej
rzeczyniekończy,nacobyłwysłanodCesarza.LibLeg11/78,SXVI),innym
razemwnosił(kontynuacjęzadania’(np.Milczeniepotymuczyniwszy,służ-
bęBożąkończyli.Skar.Żyw.173,SXVI),(wykańczanieczegoś’,(zniszczenie,
likwidacjęczegoś’,także-(wydawaniewyroku,rozstrzyganiepewnych
kwestii’(np.Niewidzisięposłompotrzebno,abymielicowobroniekończyć.
Diar.43,SXVI).Mógłteżczasownikkończyćprzybieraćpostaćformacji
procesualnej-(być,stawaćsiękońcem’(np.PrzedajenaGalery,gdzietylko
