Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Orelacjach.Lingwistykawobecinnychdziedzinnauki–wprowadzenie
11
Mówiącwyodrębniony,mamnamyśliwzmiankowanewyżejrelacjemyśl-
ne,któreTomaszzAkwinuodróżniłodrelacjirealnych.Relacjemyślneto
relacjezawiązywaneprzezpodmiotindywidualnyzasprawąwładzyintelektu
(izmysłów).Istniejąonezatemotyle,oileistniejeichpodmiot.Ichistnienie
realizujesięwróżnysposób:pierwszy,gdyośrelacjikonstytuujądwakresy
będącebytamimyślnymi,naprzykładgdymamydoczynieniazrelacjągatunku
AdogatunkuBczyteżzrelacjąpojęcialingwistykadopojęciapsychologia
[exutraqueparteensrationistantum];drugi,gdyośrelacjikonstytuująmy-
śli-nbyt”myślnyidomniemanyniebyt,naprzykładpodmiotrozważający
przedmiot,którynazywanicościąlubniczym[interensetnonensquamformat
ratio];trzeci,gdyośrelacjijestnzawieszona”pomiędzymyślą-aktem(poznaw-
czym)-ajejskutkiem;tarelacjajestprzypadłościąimmanentną,ponieważ
człowiek,będącistotąrozumną,azarazemdyskursywną[ζῷoνλoγlκόν],tworzy
obiektyrealne,naprzykładartefaktykultury[relationesquaeconsequuntur
actumrationis,utgenusetspecies];czwarty,gdyośrelacjikonstytuujązarówno
nbyt”myślny,jakibytrealny.Jesttoprzykładowotyprelacjipomiędzyreal-
nymobiektem(obserwacji),jakimjestlingwista,aideąlingwisty,czylijego
konceptualizacjąmetapoznawczączyteżmetalingwistyczną-teorią[ensinter
<ens’rationis/intellectualis].
Oilerelacjemyślneimplementująconajmniejjedenkresrealnyjakowaru-
neksinequanonichzaistnienia,otylewprzypadkurelacjirealnychwarunek
tenniejestwystarczający.Abyrelacjarealnamogłazaistnieć,musząnajpierw
zaistniećdwarealnekresy/korelaty,itopodwzględemzarównoichprzyczyny,
jakiichskutku.Rodzajeprzyczynyiskutku,leczprzedewszystkimrodzaje
samychrelacji,tokwestiawtórna.Kwestiępierwotnąrelacjirealnychstanowi
to,coonekonstytuują.Itakwprzypadkurelacjirealnychzwanychprzez
Akwinitękoniecznymimamydoczynieniazrelacjamikonstytuującymiby-
towość.Sąonekoniecznewznaczeniufilozoficznym,toznaczy,żebeznich
niebyłobybytuwogóleibytuwszczególe,tojestbytuindywidualnego;nie
byłobytymbardziejmożliwościpoznaniategożbytuwsposóbsystematyczny
(koniecznościowy),ponieważstabilnośćkonstytuującychgorelacjibyłaby
względna.Relacjerealnekonstytuująbytowośćbytuwróżnychaspektach,
amianowicie(a)podwzględemistotybytu,tojestrelacjimaterii[ὕλη/ἔνυλoν]
doformy[εἶδoς]lubmożności[δύναμlς]doaktu[ἐνtελέχεlα],(b)podwzglę-
dem(samej)bytowości,tojestrelacjiistoty[essentia]iistnienia[ens],(c)pod
względemdziałania,tojestrelacjiwładzyrozumowejduszy,naprzykładwładzy
intelektuwobecprzedmiotu(poznania)oraz(d)podwzględemprzypadłości,
