Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
11
drogamisercatwego,iwedługwejrzeniaoczutwoich:alewiedz,iżzatowszystko
przywiedziecięBógnasąd”14-Koh11,9-10)ipogańskiegouwielbieniapięknapo-
sąguniejestpróbąpogodzeniaelementówheterogenicznych.Istotnymskładnikiem
„religiisztuki”
15
jestnietylkoapoteozapięknaApollinaBelwederskiegoiquasi-religijny
językcharakterystykiekspresjirzeźbantycznych,lecztakżeprzekonanie,iżreligijny
sentymentmożesięurzeczywistnićwosobliwymprzeżyciupięknadziełasztuki.Nie
możnażywićnajmniejszychwątpliwości16,żereligiaodgrywałabardzoważnąrolę
wżyciuWinckelmanna-konwersjanakatolicyzm,nieuniknionywarunekspełnienia
snuoRzymie,symbolicznymcaputmundi,świeciestarożytnejsztukiinowożytnej
wiedzy,jestprzezemnieinterpretowanajakopoddaniesięwoliBożej,niesprzeciwianie
sięopatrzności-takważnejdlaluteranówpredestynacji.Byłtoprzełom,napozór
posunięciebezprecedensu,aledramaturgiidodajemuwłączeniegowporządek
biograficznegourzeczywistnieniawolności.
Listybowiemświetnieodsłaniająto,żeWinckelmannwcalenienależałdogrona
tych,którzycierpiąnaSchwärmereiwłasnejduszy.Świadomdoskonaleswojego
pochodzenia,swojejpozycji,nieżywizłudzeńidetalicznieopisujeludzkiezachowania,
14.WszystkiecytatyzBibliiwedługtłumaczeniaks.JakubaWujka(BibliawprzekładzieJakubaWujkaz1599r.,
transkrypcjatypu„B”oryginalnegotekstuzXVIw.iwstępyks.J.Frankowski,Warszawa1999).
15.Por.np.:E.Müller,ÄsthetischeReligiositätundKunstreligionindenPhilosophienvonderAufklärungbiszum
AusgangdesdeutschenIdealismus,Berlin2004,s.33-77.
16.DobrymprzykłademgłębokiejprzemianywrozumieniupostaciWinckelmannajestwłaśniekwestiajegokonwer-
sjiistosunkudokatolicyzmu(traktowanego,jaksięzdaje,potrochuinstrumentalnie,potrochuzpowagą,apotro-
chuzironicznymdystansem,np.wpodejściudoformkultu,rytuałuczypobożności),nawetszerzej-dochrześci-
jaństwa.Justipoświęcacałyobszernyrozdziałproblemowikonwersji,jesttotakżejedenzkluczowychproblemów
wTragödiedesHumanismusHerbertaWeinstocka(1954),dziśraczejnieprzywiązujesiędotegowagitakznaczą-
cej,jaknp.dohomoerotyzmuWinckelmanna.Wartoprzypomnieć,żewprocesiemitologizacjipostaciWinckelmanna
podkątemjegokonwersjinakatolicyzmswojąrolęodegrał-szybkozresztązapomniany-obszerny,rozbudowany
poematAlfredaAustinaTheConversionofWinckelmann(1897),utrzymanywduchumonologówdramatycznych,
doprowadzonychdoperfekcjiprzezRobertaBrowninga,wymieszanychwswojejwarstwienarracyjnejzreminiscen-
cjaminapięciapomiędzykultamipogańskimiichrześcijaństwemzMariuszaEpikurejczykaPatera.UAustinaWinc-
kelmannzostajesportretowanyjakoczłowiekdrążony,wręczwstrząsanywyrzutamisumieniazpowoduswojejapo-
stazji,leczzdrugiejstronyszukającyusprawiedliwieniaswojegopragnieniapięknaantycznego.Nałożuśmierci,
ranionyprzezArcangellego,Winckelmannoddajeduchazesłowami:„WhenamIgoingthither?Ganymede!/Lift
mealoft,thatImaybanquetwhere/TheychantthemusicofCecilia!/Beautyiseverywhere!(Kiedyżtampodążę?
Ganimedzie!/Dźwignijmniewgórę,abymmógłucztować/GdziesłychaćmuzykęCecylii!/Pięknojestwszędzie!).
Naiwnyekumenizmestetyczno-religijny,araczej,bytakrzec,estetyczno-quasi-religijnyodpowiadatutajmniejwię-
cejartystycznejwadzecałegopoematu,skądinądbardzointeresującegojakoobraznapięćpomiędzysztukąiświa-
domościąestetycznąepokischyłkowegoaestheticmovement,zderzonegozdylematamireligijnymi-chociażbar-
dziejchybaczystomoralnejnatury.Takczyowak,Winckelmannpozostajetutajsymbolemowegonapięcia,całkiem
jakuWalteraPatera.Innarzecz,żeWinckelmannAustina,nakreślonyzhistorycznąprecyzją,jestbardziejrepre-
zentantemskonfrontowanychdążeńniżpostaciązkrwiikości-Austinowibrakujetrochęowegozmysłudramatycz-
nego,któryjesttakdominującywpoezjiRobertaBrowninga.
OpozycjiWinckelmannajakoprzedmiotupamięci,nieuczonego,aleosobyzasługującejnapodążaniejejśladami,
świadczychoćbywzmiankawPamiętnikachHansaChristianaAndersena,którynotuje,iżwRzymieszkicujemiej-
sca,wktórychprzebywałWinckelmann.
