Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wprowadzenie
lecztakżeflbrudzi”–iniechodzijedynieoprzymusobracaniapie-
niędzmidotykającytych,którzydotychczasmyśleniemidziałaniem
monetarnymsiębrzydzili.Rubelflbrudzi”,gdyżnajmocniejnaznacza
codziennąaktywnośćpiętnemzaborczejobecności.Jużwtakpro-
stychrelacjachspołecznych,jakkupowanie,sprzedawanie,wycenianie
przedmiotówiusług,uobecniasięobcawładza,przypominaoswojej
dominacji–iwłaśnierublamipróbujeprzekupićfinansoweelity,które
majązapomniećoinnejniżrubelwalucie3.
Panowanienowychabstrakcjiekonomicznychwypierastareformy
dominacjiopartenaprzemocyfeudalnejorazpolityce.Mieszkańcy
kraju,którzywidządookołasiebietriumfującykapitalizm,zaczynają
odczuwaćlękprzedzacofaniem,zapóźnieniem–rozumieją,żezna-
leźlisięnaperyferiachcorazszybciejpędzącegocentrumcywilizacji.
odpowiedziąnatędiagnozęstająsięalbomarzeniaozachowaniu
staregoporządku,albo–częstorównienaiwne–projektyszybkiej,
gwałtownejrewolucji,najlepiejodrazuwdwóchpostaciach:rewolucji
pracowitościorazrewolucjiprzemysłowej.Pomiędzytymidwiema
skrajnościamiwytwarzasięideologicznecentrumnieźleprzystoso-
wanedonowychwarunkówgospodarczych–centrumaniniena-
zbytliberalne,anireakcyjne;centrumokreśloneprzezfranklinowskie
cnotyumiaru,oszczędnościipracy,zaadaptowanedopostfeudalnego
otoczeniawpostaciszlachcicamieszczanina.NorbertEliaszwrócił
uwagę,żespołeczeństwodworskieniezastygawjakiejśrycerskiejfor-
mie,alesamopodlegaadaptacjidowymagańkapitalizmu,aprocesy
racjonalizacyjnezachodzązarównowmieszczaństwie,jakiwkrę-
guszlachty4.Podobniespojrzećnależynaspołeczeństwopolskiego
ziemiaństwa,szlachtyiarystokracji,któreoficjalniegłosiwierność
tradycjirycerskichprzodkówiprzywiązaniedoobowiązkówfeudal-
nych,ajednocześniewielujegoprzedstawicielipróbujesobieradzić
wnowychwarunkachgospodarczych.NiebezpowoduMolierowską
formułęMieszczaninszlachcicempolskakulturauzupełniłatytułem
Szlachcicmieszczaninem–wbrewoczywistejopozycjimiędzyelitami
feudalnymiaelitamikapitalistycznymifaktyczniezachodziskompli-
kowanyproceswzajemnejobserwacjiinaśladownictwa,wktórym
przedstawicieleobugrupprzejmująodsiebiewielewzorów:miesz-
NaftaIgnacegoSeweraMaciejowskiego,atakżeliczneutworyMichałaBałuckiego
wymagająosobnegoopracowania.
3
InnymaspektemtegoprzesunięciajestakceptacjaPetersburgajakomiejsca
kluczowych–podejmowanychczęstozasprawąłapówekiwpływów–decyzjigo-
spodarczych(koncesji,ceł).
4
Zob.N.Elias:Oprocesiecywilizacji.Analizysocjo‑ipsychogenetyczne.Przeł.
T.Zabłudowski,K.Markiewicz.Warszawa2011,s.548–549.
