Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Wprowadzenie
abstrakcyjnej,atakżesposobypodporządkowaniajednostekigrup
owymabstrakcjom.Takaperspektywaumożliwiarozpoznanieskom-
plikowanychukładów,wktórychtkwiąbohaterowieliteraturydrugiej
połowyXIXwieku–obywateleziemscypróbującydostosowaćsiędo
nowychformgospodarki,aleczęstoulegającypokusomkonsumpcji;
mieszczaniemarzącyoprzewalutowaniuswojegokapitałufinansowe-
gonakapitałuznania,wciążpozostającywśrodowiskacharystokra-
tycznych.DokońcaXIXwiekuwielumieszczannabędzieposiadłości
ziemskie–nietylkopoto,byumocnićswojąpozycjętowarzyską,ale
teżbyinwestowaćnawsikapitał.Natomiastciarystokraci,którzy
zachowalijeszczeswojemajątki,częstobędąjelokowaćwakcjach
wielkichkapitalistycznychprzedsięwzięć,traktującdochodyzflpa-
pierów”jakoflczyste”źródłoutrzymania.
Spokojnepogodzeniesięfinansowychelitzkoniecznątransfor-
macjąkapitalistycznąwywołujesprzeciwśrodowiskradykalnejinte-
ligencji.Przytoczętuniektórewątkinegacjimieszczańsko-szlacheckiej
przeciętności.JulianKlaczkowrecenzjiKrewnychJózefaKorzeniow-
skiegokrytycepoddałnietylkopowieść,lecztakżeepokę,flwktórej
wszystkomalejeipowszednieje”8.WlatachosiemdziesiątychXIX
wiekuBronisławBiałobłockipisałoZniżeniuideału9,aJanLudwik
Popławski–oObniżeniuideałów10.Wewszystkichtychartykułach
chodziotryumfmieszczańskichcnót,promującychinteresprywat-
ny,troskęwyłącznieonajbliższąrodzinę,alekceważenieogólnych
potrzebcałegospołeczeństwailudzkości.ZarównoKlaczkowlatach
pięćdziesiątych,jakiBiałobłockiorazPopławskitrzydzieścilatpóźniej
źleodbierająograniczenieżyciaspołecznego–wymuszonenietylko
przezrepresjezaborców,alerównieżprzezkapitalizm–istarająsię
przeciwstawićaktualnejsytuacjiróżnealternatywy:wizjędawnej
epokiprawdziwejpoezjiiuczucia,programjednościnarodowejalbo
walkęwimięrównościklasowej.
LudwikKrzywickiwspomina,żewkońcowychdekadachXIX
wiekuflLudzieporastaliwpierze,alespołeczeństwostawałosię
ułomne–brakiemwielkiegoideału.Bomałeideałyistniały,ideały
groszowe”11.Kapitalizmnarzucanietylkonowysystemgospodarczy,
lecztakżenowąpodmiotowość,opartąnaograniczeniu,stłumieniu
8
J.Klaczko:„Krewni”JózefaKorzeniowskiego.W:Idem:Rozprawyiszkice.oprac.
I.Węgrzyn.Kraków2005,s.327.
9
Zob.B.Białobłocki:Szkicespołeczneiliterackie.Red.S.Sandler.Warszawa1954,
s.147–154.
10
Zob.J.L.Popławski:Naródipolityka.Wybórpism.Red.P.Koryś.Kraków2012,
s.110–115.
11
L.Krzywicki:Wspomnienia.T.2.Warszawa1958,s.160.
