Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Perspektywabadańsocjoliterackich
jakofikcja.[ł]Literaturasprawiaprzyjemnośćiuczy.[ł]Literatura[ł]po-
siadawładzęmoralnegooddziaływania33.
Tomiędzyinnymiprzepływmyśliliterackiejprzyczyniałsiędo
utrwalanialubobalaniareżimów.Paradoksalniezmniejszającasię
popularnośćliteraturytzw.moralnegoniepokojumiałaswojeuzasad-
nienie,zdaniemCompagnona,wrozwojumyślidemokratycznejwe
współczesnychspołeczeństwach;badaczzaznaczał,że„więcejczyta-
nowEuropie,nietylkowEuropieWschodniej,przedupadkiemmuru
berlińskiego”34.Literaturamogłastanowićunifikacyjneantidotum
wobecfragmentacjisubiektywnychdoświadczeńjednostek,budować
wspólnotęodniesieńdowiedzyiwspólnotowejtożsamości.Odczuwal-
nebyłotowXIXinapoczątkuXXwiekuwdążeniachdobudowa-
niaspołeczeństwaopierającegosięnawiedzy,oczymprzekonywali
AugusteComteczyGustaveLanson,anienareligii;samaliteratu-
ramiaławznosićspołeczeństwadoideałuestetycznegoietycznego.
Wtymduchu„wielcypisarzebyliwprzęgnięcidosłużbynarodowi”35.
Niemniejwokresiepowojennymczęśćtwórcówdokonałaradykalne-
gowyboruiuznała„bezsilność,brakwładzy,poza-władzęliteratury,
wduchukontestacjijakiegokolwiekzastosowaniaspołecznegolub
moralnego;mniejsząwartośćliteraturywduchujejabsolutnejneu-
tralności”36.Neutralnośćliteratury,którejzwolennikamibylim.in.
Barthes,MichelFoucaultczyMauriceBlanchot,relegowaławielo-
aspektoweoddziaływaniedziełaliterackiegowzakresiekształcenia,
ideologiiczysamegojęzyka,azatemprowadziładoodrzuceniacałko-
wiciezasadydocereetplacere.JakzaznaczałMichałPawełMarkow-
skiwkomentarzudotłumaczeńpismaBarthes’a,Lektury,namapie
barthesowskiegopisaniaiczytaniawyłaniająsięobszaryzwiązane
ze„sferąpragnieńizmysłowegodoświadczeniatekstu,obszaryła-
tworozpoznawalnegogłosuijęzykowychobsesji,krainyprywatnych
zaciekawieńinieodpowiedzialnychwycieczek”37.Barthespodkreślał
wsposobieczytaniatekstówsiłęzmysłów:„małowiedzy,jaknajwię-
cejsmaku,małoumysłu,jaknajwięcejzmysłów”38.Tooneostatecz-
niepozwalałynaodczytanieprzezczytelnikawsposóbotwierający
tekst,gdyżczytaniestawałosięprocesemnieustannieodnawianej
tożsamościtegożtekstu.Językliteraturypodlegałstałejkonfrontacji
33Ibidem,s.41.
34Ibidem,s.46.
35Ibidem,s.48.
36Ibidem,s.55.
37M.P.Markowski,Barthes:przygodalektury,w:R.Barthes,Lektury,przekł.
K.Kłosiński,M.P.Markowski,E.Wieleżyńska,Warszawa2001,s.236.
38Ibidem.
