Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
DelilleiDiderotwPolscealbooproblemie...
kiegoznajdujemywwielumiejscachtejrozprawy-pojawiająsięone
wzwiązkuzedukacją,religijnościąizestrukturąspołecznąpolskiego
oświecenia.
Usytuowanietegodyskursuwperspektywieznaczonejcharaktery-
stycznympiętnemlatstalinowskichjestewidentne.Posługującsięjesz-
czeeufemizmami,takpisałoowejperspektywieZdzisławLiberawszki-
cuopowojennejrecepcjiDiderota:
Byłtookres,kiedyodwoływanosiędotradycjiBWiekuŚwiateł”,wktó-
rymwidzianokuźnięideiRewolucjiFrancuskiejorazepokękrólestwa
rozumu.Publicyściorazhistorycyliteraturyimyślispołecznejcytowali
wtedysłowaEngelsazjegopracyRozwójsocjalizmuodutopiidonauki
[...]22.
RozprawaRzadkowskiejniewątpliwiesytuujeprocesyrecepcjiEn-
cyklopediiwkręguwartościnacechowanychideologicznie;podobnie
-choćwmniejszymstopniu-interpretowanajestobecnośćDiderota
wteatrzepolskiegooświecenia.Wtymprzypadkuspełnionyzostałwięc
pierwszyzewskazanychprzezJerzegoPaszkawarunkówzestarzeniasię
tekstuliterackiego.Niesądzęjednak,bynatejkonstatacjimożnabyło
poprzestać,gdyżinteresujemnieszczególnieperspektywakomparaty-
styczna.
Wydajesię,żeksiążkaRzadkowskiejjestprzykłademniesynchro-
nicznegostarzeniasiętekstuliteraturoznawczego,ajednocześniewjej
przypadkuujawniasięto,cowcześniejproponowałemokreślićjako
niewspółmierność.OtóżstudiumoEncyklopediiiDiderociewpolskim
oświeceniubardzoszybkostraciłoaktualnośćwwarstwieideologicznej,
ustaleniaźródłowenatomiast-przedewszystkimdotyczącekwestii
edukacyjnychorazteatru-nieuległywyrazistemuczyzdecydowanemu
zakwestionowaniuiwwieluprzypadkachzachowująważność.Zkolei
wporównaniudopołowylatpięćdziesiątych,kiedyksiążkatapowsta-
wała,zmieniłasię-powiedziałbym:wręczzasadniczo-wiedzaoEn-
cyklopediiiDiderocie,itoniemalwewszystkichdziedzinach,któresię
nimizajmują.Niemiejscetunawymienianieproblemówidzieł,należy
jednakzauważyć,żezmianydotycząustaleńbiograficznychibibliogra-
ficznych,tekstów,wiedzyoichfunkcjonowaniunarynkuksięgarskim,
22Z.Libera,DiderotwPolscewlatach1945–1984,BWiekOświecenia”,t.6,
Warszawa1989,s.33.
