Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Humanizmioświecenie.Próbarozpoznańiuporządkowań
czenieEuropy,łączniezoświeceniem,należyspojrzećkrytycznie:przez
pryzmatbratobójczychkonfliktów,dwóchwojenświatowychipowo-
jennejzimnejwojny,któratakżepodzieliłaEuropę.Mamydwiewielkie
tradycjeeuropejskie-chrześcijaństwaihumanizmu.Sąone,gdzieśtak
odXIIwiekuprzynajmniej,splecione.UżywamnierazpojęciaBchrześci-
jańskiegohumanizmu”7.
27
Tuzamykamcytat,bowiemkwestie,naktórechciałbymzwrócić
uwagę,zostałyjużporuszone.
Pierwszaznichdotyczyinterpretowaniaoświeceniajakozjawiska
historycznego,którewpływanakształtwspółczesnościijestprzedmio-
temnietylkopoznania,lecztakżewartościowania:wniektórychprzy-
padkachformułowanesąocenyskrajne,zwłaszczaoskarżeniaoświece-
niaprowadządozapoznaniajegoistoty,choćstereotypowagloryfikacja
równieżwyrządzaniewątpliweszkody,bywspomniećtylkoedukacyjne
konsekwencjemarksistowskiegospojrzenianaBpostępowe”oświece-
nie.Niezatrzymujęsięnadtąkwestiądłużej,gdyżjestonawpewnym
rejestrze,dotyczącymideologicznegoinarracyjnegokonstruowania
przeszłości,dośćoczywista,winnymobszarzenatomiast-konkretnych
sądówistanowiskwsprawieocenyoświecenia-zbytzłożona.Najedną
tylkokonsekwencjętychdyskusjichciałbymzwrócićuwagę:negatywne
wartościowanieBoświecenia”wzideologizowanymdyskursiewspółcze-
snościuniemożliwianajczęściejprzywołaniewrazznimzjawiskazasad-
niczowartościowanegopozytywnie,czylihumanizmu;tworzysięwten
sposóbswoistyfiltrpojęciowy,uniemożliwiającyowotrzeźweikrytycz-
nespojrzenie,októrymmówiłJerzyKłoczowski.
Drugazporuszonychwjegowypowiedzikwestiiwydajemisięszcze-
gólnieważna:chodzimianowicieosplataniesięchrześcijaństwaihu-
manizmu.Perspektywataokazujesiędlarefleksjinadoświeceniem
istotnazwłaszczawówczas,gdyrozważanianiekoncentrująsięnaeli-
tach-przedewszystkimświatopoglądowych-wiekuXVIII,aledotyczą
szerszychczyrozleglejszychkręgówludziżyjącychwtymwieku,funk-
cjonującychzasadniczowsferzetypowegoświatopogląduorazBwspól-
negoużytkowania”kultury8.JednakżehumanizmwXVIIIw.stanowi
zjawiskofunkcjonującewspołecznejprzestrzenikulturowej:zarówno
7RozmowazJerzymKłoczowskim,rozmawiałJanWróbel,BEuropa”-do-
datekdoBDziennika”zdnia24listopada2004,nr34,s.2.
8Zob.A.deBaecque,F.Mélonio,Lumièresetliberté.Lesdix-huitième
etdix-neuvièmesiècles.HistoireculturelledelaFrance,vol.3,Paris2005,
s.89-151.
