Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Humanizmioświecenie.Próbarozpoznańiuporządkowań
kuzodkryciamiarcheologicznymi,jakwprzypadkuHerkulanumlub
Pompei,czytowzwiązkuzpublikacjamiidziałalnościąposzczególnych
postaci,jakComtedeCaylus,WinckelmannlubGibbon,niewspomi-
nającnawetopowieściachFénelonaalboWielanda,czyteżwreszcie
wzwiązkuzezmianamipostawestetycznych,jakwprzypadkuneokla-
sycyzmuokoło1800roku.Zdrugiejstronytradycjaantycznazaczyna
byćwypieranazrolitożsamościowegozwornikaEuropyprzezkulturę
francuską,łacinastopniowoprzestajepełnićfunkcjęzarównowspólnej
mowykontynentu,jakijęzykaelit;posiadaniewiedzyodawnejlite-
raturze,filozofiiczysztuceniestanowiniezbędnegowarunkuwejścia
doelitykulturalnej,araczej-funkcjonowaniawramachoświeconej
publiczności.Człowiekoświeceniaoczywiścienieodcinałsięodtradycji
antycznej,nieodrzucałjej,odwoływałsiędoniej,choćnieuważałjej
zapierwszoplanowyskładnikswojegoświatopogląduiwidzeniaświata;
niebyłjednakżewstaniesystematyczniezredefiniowaćjejznaczenia,
jakuczyniątoromantycy.
Uźródełniejednolitościiniekonsekwencjiwspojrzeniunatrady-
cjęantycznąwdobieoświeceniależą-jakmożnasądzić-wydarzenia,
którerozegrałysięnaprzełomiestuleciXVIIiXVIIIiktórestanowi-
łyfragmentkryzysuświadomościeuropejskiejorazkształtowaniasię
formacjioświeceniowej.ChodzituozespółpolemikznanyjakoBspór
starożytnikówznowożytnikami”,mającyznaczeniewyraźnieszersze
niżtylkoestetyczne,zjednejstronyprzynosiłonbowiemrefleksjęnad
historycznością-takżenaturyludzkiej,zdrugiejzaświódłkunowemu
sposobowiokreśleniadoskonałościjakopewnegoideałuhumanistycz-
nego.KolejnymetapemstarciabyłBspóroHomera”międzypaniąDa-
cieraHoudaremdeLaMotte,doktóregodoszłowdrugimdziesięcio-
leciuXVIIIwieku.Polemikiteodsłoniływyraźniewewnętrznenapięcie
westetyceklasycystycznej,która,jakpiszeAlainGénetiot,dążyłado
tego,by-zgodnieznastawieniemnowożytników-staćsięnowoczesną
doktrynąjednocześnieestetycznąietyczną,aprzytymnadalwpisywać
sięwdziedzictwoantyczneodnalezioneprzezhumanizm4.
Zasygnalizowanetuprzeobrażeniaklasycyzmuwskazują,żedawniej-
szy,ukształtowanywXViXVIwieku,modelhumanistycznegonawią-
zaniadotradycjiantycznejokazałsiędlaoświecenianiewystarczalny.
Wperspektywieeuropejskiej,uwzględniającejcałeosiemnastowieczne
trwanieklasycyzmuifunkcjonowaniehumanizmu,widaćwyraźnie,że
nienastąpiłozdecydowanezerwanie,żedziedzictwookazałosiętrwałe,
choćsposóbjegowykorzystaniauległ-czymożeraczejulegał-zmia-
25
4A.Génetiot,Leclassicisme,Paris2005,s.73.
