Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Humanizmioświecenie.Próbarozpoznańiuporządkowań
nie.ObecnośćantykuwkulturzewiekuXVIIIjestogromnymizłożonym
zagadnieniem,obejmującymróżnezjawiskaiobszary.Zagadnienieto
możebyćbadaneiukazywanenawielesposobóworazwrozmaitych
perspektywach,oczymświadczypoświęconytymkwestiomfragment
książkiTeresyKostkiewiczowejPolskiwiekświateł.Obszaryswoisto-
ści5.Rezygnujączpodsumowaniategowątku,chciałbymjedyniezaak-
centować,żewkulturowejrzeczywistościoświeceniowejEuropytoczy
sięwielostronnyspórmiędzydwiemaantycznymitradycjami,grecką
irzymską,będącywgruncierzeczyistotnymskładnikiemdyskursu
tożsamościowegocałejówczesnejkultury.Coważniejsze,spórtennie
zanikapodkoniecXVIIIwieku,alewpóźno-czypostoświeceniowejEu-
ropie,podoświadczeniachiwkonsekwencjirewolucjifrancuskiejoraz
napoleonizmu,odgrywaistotnąrolęwkształtowaniuromantycznego
spojrzenianatradycjęiwspółczesność6.Rekonstrukcjategosporu,
zbadanieargumentówpojawiającychsięwnimnapoziomachzarówno
elitarnym,jakipopularnymmazasadniczeznaczeniedlarozpoznania
podstawowychwyznacznikówoświeceniowegohumanizmu.
Kwestiąoczywiścieszersząibardziejwieloaspektowąniżpoprzed-
niajestpróbaokreśleniacharakteruispecyfikihumanizmuoświece-
niowego.Wiążesięzniązagadnieniezbliżone,choćkierująceuwagę
kuodmiennymrejestromproblemu,odnoszącesiędoosób,amogące
przybraćnp.postaćpytania:kogowoświeceniumożnaokreślićjako
humanistę?
Próbującokreślićperspektywę,wktórejmożliwebyłobyrozważanie
tychzłożonychproblemów,chciałbymprzywołaćwypowiedźJerzego
Kłoczowskiegozrozmowyopublikowanejwroku2004wBEuropie”.Za-
cznęodprzytoczeniapytania,któregosamniesformułowałbymwten
sposób,alezapewnezadającyjedziennikarzkierowałsięokreślonąin-
tencją:BCzyoświeceniejestmartwe?”.Odpowiedźprof.Kłoczowskiego
brzminastępująco:
BrońBoże!Tylkożemusimy-jakzawsze-spojrzećnacałedziedzictwo
europejskie,nadziedzictworzeczpospolitejchrześcijańskiej,atakżena
dziedzictwooświeceniatakjaknahistorię-trzeźwo.[...]Nadoświad-
5T.Kostkiewiczowa,Polskiwiekświateł.Obszaryswoistości,Wrocław
2002(zob.rozdz.II,Wobecdziedzictwaantyku).
6Zob.np.E.Kocziszky,GriechenlandunddasklassischeIdealorazC.Fou-
cart,RomunddasklassischeIdeal,w:DieWendevonderAufklärungzur
Romantik1760-1820.EpocheimÜberblick,podred.H.A.Glasera,G.Vajdy,
Amsterdam-Philadelphia2001.
