Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
arsdictaminis
tualnamogłapoznaćpraktycznezastosowanieowejsztukinajpierwdzięki
utalentowanemuobcokrajowcowi,anastępnie-przezdziełorodzimego
(alewykształconegomożeweFrancji)historyka,mistrza→Wincentego
zw.Kadłubkiem.
Zapotrzebowanienawiedzęozasadachukładaniadokumentówilistówurzę-
dowychwsposóbnaturalnydawałoosobieznaćprzedewszystkimwkance-
lariach(królewskiej,biskupichiin.)itamteżzapewnenajwcześniejużywano
zarównokompendiówwzorcowychlistów(→libriformularum),jakikopio-
wanychjużwXIIIw.artesnotariae,któreomawiałyteoriętworzeniadoku-
mentówprawnych.
Przedmiotemnauczaniawramachtriviumstałasięarsdictaminiswpóźniej-
szymokresie:wXIVw.wszkołachkatedralnych,anastępnie-naWydziale
Sztukodnowionegow1400r.UniwersytetuKrakowskiego.Dorangisamodziel-
negoprzedmiotu(wpewnymsensiekonkurującegozretoryką,arównocześnie
-dopełniającegoją,jakoogólnąteorięprozy)urosładopierozbiegiemczasuito
przedewszystkimdziekiprywatnymfundacjom.Jakodyscyplinaobowiązkowa
pojawiłasię-obokgramatykiipoetyki-w1420r.wprogramiekatedry→Ka-
tarzynyMężykowej;uwzględnianojąwpóźniejszychreformachprogramowych
trivium(np.z1449r.).Wcelunauczaniaretorykiigramatykizostałapowołana
w1406r.katedraTomaszaNowki,jednakżeobsadzonojądopieromiędzy1419
a1422r.Arsdictaminisbyławykładanaikomentowanabądźjakoautonomiczny
przedmiot,bądźwobrębiestudiumretoryki.
Znajomośćtraktatówteoretycznychmajednakmetrykęwcześniejszą,awiąże
siępoczątkowoześrodowiskiemmonastycznymi(lub)kancelaryjnym.Wia-
domonp.,żewXIIIw.pojawiłasięwPolscedatowanana2.połowęXIIw.ko-
piatraktatuAlberykazMonteCassinoDictaminumradii(BibliotekaUniwer-
sytetuWrocławskiego,sygn.IVoct.11),niejestjednakpewne,czyjejgeneza
(sprowadzeniegotowegotekstulubskopiowanie)wiążesięzopactwemcyster-
sówwLubiążu,czymożezkancelariąksięciaHenrykaBrodatego.Wiadomo
zaś,żerękopisprzeszedłnastępniewposiadanieklasztoruwHenrykowie.Wy-
konanaok.1283r.kopiatraktatuSummaartisdictaminis...TomaszazKapui
(ThomasdeCapua)zachowałasięwzbiorachBibliotekiKapitulnejwGnieźnie
(sygn.100).WXIIIw.niektórekancelariepolskieużywaływzorówzaczerpnię-
tychodBernardazMeungorazRudolfazTours.
MożewXIVw.skopiowanotraktatPonciusazProwansji:Summadictaminis
compositaamagistroPoncioProvinciali(rkpsBibliotekiJagiellońskiej,sygn.
679).Kodeks,wktórymprzeważająmateriałyzXVw.,należałdo→Andrze-
jaGrzymałyizostałprzezeńofiarowany-jakgłosinotaproweniencyjna-bi-
blioteceWydziałuSztukUniwersytetuKrakowskiego;musiałosiętostaćprzed
śmierciądarczyńcy,tj.przed1466r.MożejużwXIVoraznapoczątkuXVw.in-
teresowanosięwPolsce-zwłaszczawkręgubyłychpraskichstudentów-trak-
tatamiMikołajaDybina(znanegojakoNicolausDybinus,Tybinus(!),Nicolaus)
orazniektórychinnychautorówczeskich.Kopietychtraktatówzachowałysię
wrękopisach(np.rkpsBibliotekiJagiellońskiej,sygn.2214;rkpsBibliotekiNa-
rodowejwWarszawie,sygn.II8071).DatowananapoczątekXVw.(ok.1415?)
anonimowakopia(może)czeskiegotraktatuArsdictandiznajdujesięwBiblio-
58
