Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
DanutaUlicka
Krótkomówiąc,międzynarodowy(wtedy:zachodnioeuropejski)sta-
tusnauki,jakipowszechnieprawierozpoznawaliuczenipozytywistyczni
iwczesnomodernistyczni,skutkowałsamokolonizacją.Rzadkotylkosłychać
byłogłosylokującedziałalnośćnaukowąwtrzechukładachodniesienia:lo-
kalnym,regionalnymiglobalnym.Alepozostajeznamienne,żenatutejszość
iregionalnośćhumanistykiwskazywalibadaczeuprawiającydziedzinytak
bezdyskusyjniemiędzynarodowe,jakjęzykoznawstwoogólneipraindoeuro-
pejskie.JanBaudouindeCourtenayjużw1900rokupodkreślał:
Niemanaukianieuropejskiej,anifrancuskiej,aniangielskiej,aniniemieckiej,ani
rosyjskiej,anipolskiej,jesttylkojednanauka,ogólnoludzka.Iwłaśniedlategojestemprze-
konany,żeprawodonaukowychodkryćiuogólnieńniejestwziętewarendęprzezuczonych
zachodnioeuropejskich[ł]iniemażadnegopowodu,byzachowywaćsięjakpokornynie-
wolniktakzwanejnaukieuropejskiej,powtarzającbezmyślnieicałkowiciebezkrytycznie
przejęteodniejprzekonania40.
PoIIwojniedozasygnalizowanychracjiuzasadniającychprozachodnioeu-
ropejskąorientacjępolskiegoliteraturoznawstwateoretycznegodoszłarestryk-
cyjnapolitykapaństwa,ograniczającamiędzynarodowekontaktynaukowe
idostępnośćliteratury.Wtejsytuacjiaplikowanienowychtendencjieuropej-
skichbyłomanifestacjąsprzeciwuwobecobowiązującychprogramów.
Cojednakważne-rekapitulacje,tłumaczeniaiaplikacjeobejmowały
nietylkokoncepcjezachodnie,botakżeśrodkowo-wschodnie.Przyswa-
janejużwokresienarodzinpolskiejteoriiliteratury,zwłaszczawlatach
trzydziestychzasprawąaktywnościBmłodych”zestudenckichkółnauko-
wych,aczselektywnieiniebezoporuinnychśrodowisk,powojnieweszły
onedopowszechnego,takżedydaktycznegoteoretycznoliterackiegoobiegu.
Paradoksalnie,zgodniezoficjalną,nastawionąnaBblok”politykąnaukową,
którejwykonawcyzwyklejednakniedostrzegali,żewprowadzanoteprze-
dewszystkimpodejściaikoncepcje,którenaswoimmacierzystymterenie
byływykluczane.Takzwolnakrzepłateoretycznoliterackawspólnotare-
gionalna,konfigurowana(jakiprzedIIwojną)nietylkowokółwartości
poznawczych,lecztakżeświatopoglądowych.Wjejkontekściecorazsilniej
ujawniałasięodrębnośćlokalnychliteraturoznawczychkulturnaukowych.
Uwyraźnieniuichspecyfikisprzyjałypodejmowanewmiarępolitycznych
możliwości,różnychwposzczególnychkrajachregionu,edycjeiprzekłady
dorobkumiędzywojennegoipowojennego.Wtensposóbteorialiteratury
40J.B.deCourtenay,BOsmieszannomcharaktieriewsiechjazykow”,wykładinaugu-
racyjnywygłoszonynaUniwersyteciewSanktPetersburgu21września1900roku(tekst
rosyjskidostępnynastronie:http://miresperanto.narod.ru/aliaj_boduen_de_kurtene.
htm[dostęp16.10.2014]);A.Gawroński,Naukanarodowaczymiędzynarodowa?,BNauka
Polska”1923,nr4.
