Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
udałsiępozwolnieniuzobozu,byłotylkokwestiątechniczną111.Eksponujeteż,co
uczyniłjużwwydaniulondyńskim,dokumentarnycharakterksiążki:prezentowane
faktyznanemusązautopsji,tylkoniektórespośródnichzawdzięczagodnymzaufa-
niawspółwięźniom.Zapewnia,żewpowieściniemaanijednejpostacizmyślonej.
Nazwiskaesesmanówsąautentyczne,zmienionotylkonazwiskawięźniów,wtrosce
oichbezpieczeństwo,atakżeniektóredotycząceichokoliczności.Wydanieniemie-
ckiezadedykowałpisarzndzielnemusynowi[...]narodu,męczennikowiwwalce
owolnośćiczłowieczeństwo:MathiasowiThesenowi”(s.6).Thesen,komunistyczny
posełdoReichstagu,jestrównocześniepierwowzoremgłównegobohaterapowieści,
nniezłomnego,nieustraszonegokomunisty”,HeinrichaTorstena(s.6).Potwierdzeniem
dokumentarnegocharakterupowieścijest,przywołanyprzezautorawposłowiu,fakt,
żepopiętnastulatachznalazłasięonanjako»protokół«nastołachhamburskiego
trybunałuprzysięgłych”wroliświadectwawprocesieprzeciwkokomendantowioraz
strażnikomhamburskiegoobozukoncentracyjnegoFuhlsbüttel(s.325).
Wyposażonawowofaktograficznemilieu,książkaBredlaokazujesięjednakpo-
wieścią.Doświadczenieautobiograficzne,niewątpliwieistotnedlajejpowstania,jest
dlaczytelnikanieznającegobiografiipisarzanieczytelne,niewidoczne.Autorposłużył
siękonsekwentnienarracjąwtrzeciejosobieoraznarratoremwszechwiedzącym.
Źródłemniemniejistotnymniżdoświadczenieautoraorazświadectwowspółwięźniów
okazujesię...wyobraźnia.Otofikcjonalizacjipodlegawarstwaprzytoczeń,narrator
wnikawmyśliimarzenianietylkogłównegobohatera,aletakżeżydowskiegokupca
GottfriedaMiesickego,anawetesamanówiesesmanów,opowiadateżsenkomuni-
styKreibla.Wpowieścipojawiająsiętakżesceny,wktórejjedynyminaktorami”są
strażnicyobozowi(wewstępiedopowieściBredelogodnychzaufaniastrażnikach
niewspominaanisłowem).Egzaminjestwięctypowąpowieściąrealistyczną,pod
względemformalnymnieróżniącąsięodpowieściwpełnifikcjonalnych.Ujmęrzecz
precyzyjniej:jestpowieściątendencyjną.Takwięcnietylkodokumentaryzmjestdla
autoraistotny.Niemniejsząwagęprzywiązujeondoideologicznegooddziaływania
książki,takiegojejwyprofilowania,którepozwolizyskaćprzychylnośćodbiorcynie
tylenawetdladziałaczyopozycjiantyfaszystowskiej,ilenadewszystkodlakomu-
nistów.
Akcjautworurozgrywasięodlata1933dowiosny1934rokuwHamburgu.Jej
bohater,Torsten,przybywadotegomiastazChemnitz,gdziengruntzacząłmusię
palićpodnogami”(s.7).Jegozadaniemjeststworzenienowychkadrwzwiązku
zaresztowaniemtrzystunajlepszychhamburskichaktywistów.Jednakjużwdniuprzy-
byciazostajearesztowany.Przetrzymywanywareszcie,wbardzociężkichwarunkach,
Torstenprzytomniezauważa:nnawetwwięzieniuiwoboziekoncentracyjnymjest
niezmierniewieledoroboty”;nwwięzieniuzadaniepoleganatym,byporwaćmasy
przykłademnajwyższejetykiidezorganizowaćprzeciwnika”(s.47,48).Torstennie
tylko,pomimotortur,żadnegoztowarzyszyniewydaje,alenawet,jużbędącwobozie
Fuhlsbüttel,postanawiapolitycznieuświadomićobozowegofelczera,członkaSA,
111
WilliBredel:Egzamin.Powieść.Przeł.AnnaLinke.Warszawa1954,PaństwowyInstytutWydawni-
czy,s.5(dalejcytatylokalizujębezpośredniowtekście).
37
