Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
cieskatowaniabohateraprzezesamanówigłodu(wnarracjipojawiasięokreślenie
nkontrolowanyobłęd”),zderzaaktualneprzeżyciaprotagonistyzprzywoływanymi
przezeńwpamięciwcześniejszymijegolosami:pobytemwZwiązkuSowieckim
iwalkąubokubolszewikówwwojniedomowej,działalnościąwmiędzynarodowym
ruchurobotniczym,życiemrodzinnym.KreacjabohaterajestwutworzeMalraux
bardziejskomplikowanaiartystyczneefektowniejszaaniżeliwpowieściBredla.
Zafascynowanywlatachtrzydziestychmarksizmem,francuskipisarznadajeboha-
terowi-komuniścierysyspecyficznedlaegzystencjalistycznego(wwersjilaickiej)
ujęciaczłowieka.Malrauxodnosisięwprawdziezniechęciądowybujałegoindywi-
dualizmu,jednakniecałkiempodporządkowujebohateransprawie”.Kassnerniejest,
jakTorsten,pomnikiem,monolitem.Nurtujegozwłaszczaproblemsamotnościoraz
śmierci,uczynieniajejpożyteczną(przedsamobójstwemzdajesięchronićKassnera
tylkoprzypadek:niespodziewanezwolnieniezobozu).Lekarstwemnacierpienieokaże
sięostateczniepoczuciegodności,aegzystencjalnymdrogowskazem-braterstwo,
poświęceniesiędlaDrugiego.WutwórdyskretniewpisanyjestmotywPrometeusza,
jednaktonieabstrakcyjnazbiorowość,iniestosunkispołeczno-ekonomiczne,lecz
jednostka(Drugi),stanowibytkształtującyświadomośćbohatera.Malrauxwewstępie
doopowiadaniadajedozrozumienia,żecelemsztukiwinnobyćusiłowanieuświado-
mienialudziomichwłasnejnieznanejimwielkości.Dopełnieniemtejoptymistycznej
wykładniwopowiadaniujest,skonfrontowanazfaktycznościąnazistowskiegolagru,
idealizowanawizjarzeczywistościsowieckiej:społeczeństwa,wktórymniemani-
kogo,ktoznałbyczaspogardy115.PodobnierzeczwyglądawpowieściBredla;jeden
zwięźniów-komunistówopowiadazłaknionymwiedzytowarzyszomoswoimpobycie
wZwiązkuSowieckim,oczywiściewsłowachpełnychzachwytu.
PowróćmyjeszczedoprzedmowyotwierającejEgzamin.Wynikazniej,żepowieść
Bredlapowstaławobozie,ściślejzaś:woboziezrodziłsięjejzamysł,zapewneiplan.
Otóż-jakjużsygnalizowałem-istniejenietylkonlagerwliteraturze”(jakotemat),
lecztakżenliteraturawlagrze”.Todrugiezjawiskonależyrozumiećwdwojakim
znaczeniu:popierwsze,wobozachczytanoliteraturę,słuchanojej(recytacji,śpiewu,
gawęd,opowieści),organizowanonawetkonkursyliterackie,takżespektakleteatralne,
podrugiezaś-wobozachpowstawałaliteratura,niezawszezresztąotematyceobo-
zowej.Szerzejokwestiachtychpiszęwkolejnychrozdziałach.Tutajwspomnętylko,
żeliteraturapowstającawobozachbyławcaleobfita,zwłaszczawzakresiepoezji.
Wprzedwojennymokresieistnienialagrówtworzonaonabyłaniemalwyłącznie
wjęzykuniemieckim;decydowałotymskładwięźniów.Tekstówwjęzykupolskim
nieudałomisięstwierdzić
116
.Ichobfitośćprzyniesiedopierookres
drugiejwojny
115
Wartonadmienić,żeMalrauxw1934r.brałudziałwkongresiepisarzysowieckichwMoskwie.
116
Wświetlemonografiiposzczególnychobozów-doSachsenhausenPolacyprzedwybuchemwojny
trafialitylkowyjątkowo,nawetniezarejestrowanoichjakoPolaków(zob.TadeuszCieślak:Ora-
nienburg-Sachsenhausen...,dz.cyt.,s.83),wDachaupierwszychPolakówosadzono16IX1939r.
(TeodorMusioł:Dachau1933-1945.Wyd.2popr.iuzup.Opole-Katowice1971,InstytutŚląski,
Śląsk,s.90),doRavensbrückpierwszePolkiprzybyły23IX1939r.(zob.WandaKiedrzyńska:
Ravensbrück.Kobiecyobózkoncentracyjny.Wyd.2popr.iuzup.Warszawa1965,KsiążkaiWie-
39
